تأثیر شنونده فعال بر پرنور شدن چراغ‌های رابطه

شنونده فعال Active Listener یا شنونده همدل Empathic Listener بودن یک الگوی رفتاری- ارتباطی در گوش دادن و شنیدن است که نشان می‌دهد، شما و مخاطبتان به روشی سازنده و مثبت با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنید.

در این فرایند شنیداری- ارتباطی، هریک از طرفین گفت‌وگو با دقت به حرف‌های دیگری گوش می‌دهد، تفسیر می‌کند و در تلاش است تا نسبت به آنچه می‌شنود واکنش مناسبی داشته باشد بی‌آنکه بخواهد دیگری را قضاوت کند یا او را  اندرز بدهد.

لزومی ندارد حتماً دوره تخصصی رفتارشناسی را گذرانده باشید تا یک شنونده فعال شوید، حتی با تمرین این رفتار، فضایی برای مخاطب خودتان می‌سازید که در آن، حرف‌های او شنیده می‌شود و احساس خوبی دارد از اینکه برایش ارزش قائل هستید.

در هزاره سوم، گم‌شده در هیاهوی بی‌شمار انسان ها و ماشین ها، ممکن است شنیدن و درست شنیدن تبدیل به رؤیایی دوردست شود. ما می‌خواهیم تلاش کنیم این اتفاق در کندترین حالت خود بیفتد.

چگونه شنونده‌ فعال باشیم؟

شنونده فعال بودن فقط گوش دادن به حرف‌های یک نفر نیست؛ این هنر، شکل‌های مختلفی دارد که می‌توان در موقعیت‌های متفاوت، هر شکل آن را پیاده کرد.

وقتی لباس یک شنونده فعال را می‌پوشید، یعنی می‌خواهید به آنچه گفته می‌شود با دقت و تمرکز تمام گوش بدهید. این گوش دادن حتی می‌تواند توجه به خطوط نامرئی بین گفته‌ها باشد. پس، با همه وجودتان برای مکالمه آماده هستید.

احتمالاً برای شما این قابلیت ارتباطی تنها در این خلاصه می‌شد که « فقط باید شنید». درحالی‌که قرار است ادامه داستان، شکل دیگری به خود بگیرد.

برای شنونده فعال بودن می‌توان چند وضعیت را در نظر گرفت:

• بی‌طرف و بدون قضاوت
• صبورانه ( دقت کنید که سکوت در این وضعیت، مداوم نیست)
• بازخوردهای کلامی و غیرکلامی که نشانه‌هایی از شنیده شدن است ( لبخند می‌زنید، تماس چشمی دارید، توجه و علاقه نشان می‌دهید، حرف‌های او را تکرار می‌کنید).
• طرح پرسش
• درخواست شفاف‌سازی
• خلاصه حرف‌ها را گفتن

در چنین وضعیت‌هایی، شنونده فعال فردی است که دیگر شنونده منفعلی نیست.

وقتی به‌صورت فعال، گوش می‌دهید درواقع ذهنتان را به‌طور کامل درگیر آنچه طرف مقابل می‌گوید می‌کنید. یکی از پرتکرارترین نقش‌ها برای شنونده فعال، نقش درمانگر است. درمانگر، با هر تخصص و در برابر هر طیف شخصیتی که نشسته باشد، به حرف‌های مشتری‌اش در نقش یک شنونده فعال گوش می‌دهد.

این شنونده بودن مثل یک ابزار انتشار عقاید sounding board است؛ قرار نیست واکنش شخصی نسبت به حرف‌های طرف مقابل نشان دهید که بیانگر عقاید و باورهای شخصی شما باشد.

چند تمرین مفید برای شنونده فعال بودن

تأثیر روانی که این الگوی رفتاری بر اطرافیان می‌گذارد آن‌قدر عمیق است که حتی بسیاری از فشارهای روانی و گره‌های نهفته در ذهن افراد، در معاشرت با یک شنونده فعال، کم و کمتر می‌شود.

تمرین‌هایی که برای این موضوع در نظر گرفته‌شده متمرکز بر هردو مهارت کلامی verbal skill و غیرکلامی    nonverbal skill  است. پیشنهاد می‌کنم صبورانه و در هر فرصت مناسبی که مکالمه‌ای هرچند کوتاه برایتان پیش آمد، یکی یا همه آن‌ها را به یاد بیاورید و انجام دهید.

 

 

در وضعیت غیرکلامی قرار بگیرید

چه قصه‌هایی که در نگاه افراد، در لبخندهای کمرنگ یا عمیق آن‌ها و حتی سکوتی که بی‌اختیار انتخاب می‌کنند، نهفته است!

هدف شما این باشد که با کمترین دیالوگ، سعی کنید از ویژگی‌های ظاهری طرف مقابل متوجه شوید چه در سر دارد و چه می‌خواهد بگوید.

◄◄ یک شنونده فعال قدرت این را دارد که مخاطب را شیفته خود کند.

گفت‌وگوی درونی ممنوع

تصور کنید دارید با رفیقتان درد دل میگویید و بعد متوجه می‌شوید او اصلاً در حال و هوای دیگری گم‌شده!

طرح سؤال باز open-ended

این شکل سؤال پرسیدن یک امتیاز محسوب می‌شود؛ جواب این دست از پرسش‌ها، «بله» یا «خیر» نیست. بلکه مخاطب شما تشویق می‌شود بیشتر در مورد موضوع حرف بزند. نتیجه اینکه، شما فرصت بهتری برای شناخت او پیدا می‌کنید.

سؤال باز، منتظر « جواب همیشگی» نیست.

خودداری از تغییر موضوع صحبت

اگر فکر می‌کنید با تغییر بی‌موقع و ناگهانی موضوع مکالمه، نشان می‌دهید که گوش جان به حرف‌های مخاطب داده‌اید؛ یک نمره منفی برای خودتان در نظر بگیرید!

گشاده روح و پذیرا بودن

این تمرین، کمی و حقیقتاً سخت است. فکر می‌کنید بتوانید یک مکالمه کامل را بدون قضاوت و سبک و سنگین کردن افکار دیگری انجام دهید درحالی‌که فقط شنونده فعال هستید؟!

صبور باشید

شاید برایتان عجیب باشد اگر بخوانید که

سرعت و استعداد ما برای شنونده بودن خیلی بیشتر از سرعت دیگران در حرف زدن است.

اگر احساس می‌کنید برای صبور بودن نیاز به آرامش و تمرکز بیشتری دارید، بهتر این است که گشتی در جهان زیبای مراقبه و ذهن آگاهی بزنید.

[su_box title=”همچنین بخوانید: ” style=”bubbles” box_color=”#a631a8″ radius=”20″]

[su_animate type=”shake” duration=”0.5″]تکنیک مدیتیشن ذن ؛ هنر فکر کردن به هیچ

[/su_box]

بیاموزید

یکی از بهترین نمونه‌های شنونده فعال، مصاحبه گران تلویزیونی هستند. این اهرم ارتباطی قوی را با تماشای مصاحبه‌های خبری با حضور خبرنگارانِ مطرح و توانمند، همیشه کنار خودتان داشته باشید.

چرا انتخاب می‌کنیم که شنونده فعال باشیم؟

شما می‌توانید یک گفت‌وگوی ساده و بدون هدف خاصی را شروع و تمام کنید. حتی، در بدترین حالت، احساسات یکدیگر را نادیده بگیرید بی‌آنکه بدانید هریک از شما به دنبال چه چیزی در این گفت‌وگو هستید.

همچنین بر عکس، شما می‌توانید:

◄ یک شنونده قدرشناس Appreciative Listener باشید؛ وقتی به سخنرانی یک شخصیت مهم گوش می‌دهید.

◄ یک شنونده یادگیرنده Comprehensive Listener باشید؛ وقتی در کلاس درس یا در یک محفل علمی حضور دارید.

◄ یک شنونده منتقد Critical Listener باشید؛ وقتی مبتنی بر دیده‌ها و شنیده‌هایتان قضاوت و نتیجه‌گیری می‌کنید.

اما اگر از بین صندلی‌های متفاوت ارتباط با افراد، می‌خواهید روی صندلی شنونده فعال بنشینید، یعنی به دنبال این اهداف هستید:

• می‌خواهم اعتمادسازی کنم.
• دوست دارم نشان بدهم که موقعیت دیگران را درک می‌کنم.
• در تلاش هستم که هم‌صحبت من، حمایت و دلسوزی من را بپذیرد.

شنونده فعال نقطه مقابل شنونده منتقد

چرا این دو نوع شنیدن را با هم مقایسه می‌کنم؟

مرز بین شنونده فعال و منتقد بودن باریک‌تر از انواع دیگر است. با ورود به قلمروی یک شنونده فعال، درواقع دیگر قرار نیست آنچه را که دیگری می‌گوید یا شما می‌بینید، مبتنی بر قضاوت شخصی خودتان ارزیابی و نتیجه‌گیری کنید.

باید به خاطر سپرد که پذیرش چنین نقشی یعنی پذیرا بودن بدون قضاوت گری، حتی میتواند باعث شود شنونده فعال با تفاوت دیدگاه‌ها آشنا شود و به حل مشکل طرف مقابل کمک کند.

شنونده فعال چگونه شنونده منفعل می‌شود؟

اگر ویژگی‌های زیر را در هنگام گفت‌وگو با اعضای خانواده، دوست یا همکارتان در خود مشاهده می‌کنید، بهتر است هشدار « من یک شنونده منفعل هستم» را جدی بگیرید:

◄ او حرف می‌زند و من در فکر و خیالات خودم غرق‌شده‌ام.

◄ به گوینده احترام نمی‌گزارم.

◄ به معانی سطحی و کم‌اهمیت توجه می‌کنم نه آنچه مهم و قابل تأکید است.

◄ در میان حرف او می‌پرم و سخنش را قطع می‌کنم.

◄ مهارت‌های غیرکلامی ضعیفی دارم ( تماس چشمی).

◄ او را دستپاچه می‌کنم تا زودتر حرف‌هایش را تمام کند.

◄ حواسم کاملاً جمع حرف‌ها و موقعیت فعلی نیست.

◄ مشغول مرور خاطرات می‌شوم ( این حرف تو من را یاد یک خاطره می‌اندازد…)

◄ فراموش می‌کنم که قبلاً چه‌حرفهایی گفته شد.

◄ سراغ جزئیات بی‌اهمیت را می‌گیرم.

◄ خیلی درگیر جزئیات می‌شوم به‌جای اینکه به موضوع اصلی بپردازم.

◄ برایم مهم نیست کدام قسمت حرف‌ها را متوجه نشدم.

◄ حواسم به این است که کی عقاید خودم را بگویم.

امتیازات یک شنونده فعال

یکی از اهداف من در زندگی شخصی این است که این ویژگی رفتاری را تبدیل به « عادت» کنم. باوجود مقاومت‌های احساسی- اعتقادی که معمولاً در ارتباط با دیگران از خود نشان می‌دهم، صمیمانه به دنبال احترام و درک طرف مقابل هستم.

وقتی قدرت مدیریت احساسات، افکار و درک وضعیت دیگران را داشته باشم به جرأت میگویم که لایق یک زندگی باکیفیت خواهم بود. اثراتی که یک شنونده فعال می‌تواند روی زندگی شخصی و جامعه اطرافش بگذارد چشمگیر است.

قصد دارم در ادامه از اثرات مثبت چنین الگوی ارتباطی بر انواع روابط فردی بنویسم.

در رابطه عاطفی

به باور من، آنچه بیش از هر موقعیت دیگری، نشان‌دهنده سطح افراد در جامعه و ارتباط با دیگران است نوع برخورد آنها با افراد عاطفی زندگیشان خواهد بود.

چه عضو درجه‌یک خانواده باشد و چه عشق زندگی شما، شنونده فعال بودن برای او یعنی « درک دیدگاه متفاوت و واکنش همدلانه به‌موقع».

چه بسیار زندگی‌های مشترکی که تنها به دلیل حرف نزدن و از آن مهم‌تر، درک و شنیده نشدن، دچار شکاف و آسیب‌های جدی شد و تا مرز طلاق عاطفی و حتی جدایی رسید.

[su_box title=”همچنین بخوانید: ” style=”bubbles” box_color=”#a631a8″ radius=”20″]

[su_animate type=”shake” duration=”0.5″]تکنیک هایی موثر برای بازیابی رابطه سرد شده با استفاده از قانون جذب

[/su_box]

شنونده فعال بودن در رابطه عاطفی یعنی « این مکالمه برای شنیدن توست، نه من»

مهارت ارزشمند شنونده فعال را دست‌کم نگیرید! شما با این قابلیت ثابت می‌کنید قرار نیست مشکل پیش‌آمده را به‌سرعت حل کنید بلکه در تلاش هستید پیش از اقدام، اول حرف‌های طرف مقابل را بشنوید؛ بدون هیچ‌گونه قضاوت و جبهه‌گیری.

در محل کار

اگر در جایگاه کارفرما یا مدیر یک سازمان هستید؛ این قسمت اختصاصی برای شما نوشته‌شده است. تعامل با اعضای زیرمجموعه و به‌طورکلی، همکاران در بهترین حالتش با شنونده فعال بودن اتفاق می‌افتد.

•• بزرگانی مثل بیل گیتس با پیروی از چارچوب فکری شخصیت های قذرتمندی چون وارن بافت Warren Buffett، با تاکتیک‌های ارتباطی در سازمان به خوبی آشنا هستند ••

کارفرما یا مدیری که شنونده فعال است، فضای امن و اصولی برای شناسایی مشکلات، حل مسائل و همکاری دوسویه با هدف ارتقای کیفی مجموعه فراهم می‌کند.

◄ شکیبایی مدیریت سازمان وقتی شنونده حرف‌های کارمندان خود است هرگز از ذهن اعضای تیم او پاک نخواهد شد.

در سایر روابط اجتماعی

یکی از چالش‌های جذاب برای من در روابط اجتماعی، آشنایی با افراد جدید است. این آشنایی به دلیل رویارویی با یک تیپ شخصیتی جدید، شناخت باورها و احساسات اغلب متفاوت و ایجاد فرصت‌های جالب برای گفت‌وگو همیشه جذاب است.

در روزهای پاندمی بااینکه فرصت بسیار کمی برای شروع دوستی‌های جدید پیداشده است ولی می‌توانید با در نظر گرفتن چند نکته، روابط اجتماعی معمول خودتان را، حتی در فضای مجازی، به‌گونه‌ای مدیریت کنید که نشان بدهید یک شنونده فعال هستید:

• با پرسیدن چند سؤال، توجه خود را نشان بدهید.
• درخواست کنید تا حرف‌هایش را شفاف و بدون ابهام بیان کند.
• از جادوی زبان بدن غافل نشوید.

گذر زمان برای کسی که هم‌صحبت یک شنونده فعال باشد، سریع اما لذت‌بخش خواهد بود.

پژوهش‌های علمی چه می‌گویند؟

در مطالعات انجام‌شده، این نتیجه به دست آمد که مهارت شنونده فعال بودن در درجه اول جزوی از مهارت‌های اجتماعی کلامی است تا مهارت‌های غیرکلامی.

بهتر این است که به‌جای پرداختن به مهارت‌های غیرکلامی،( البته که این مهارت مهم است،) روی تمرین‌های ذکرشده که مکالمه اثرگذار با مخاطب هستند تمرکز کنیم.

نکته: افرادی که شنونده فعال هستند، بیش از سایرین قدرت مدیریت مکالمات خود را با دیگران دارند.

مهم: اگر از اضطراب اجتماعی رنج می‌برید سعی نکنید با شنونده فعال بودن، این وضعیت روانی را مخفی کنید. تلاش برای کاهش اضطرابتان با پذیرش نقش شنونده فعال، نتیجه‌بخش نیست.

پیشنهاد می‌شود برای حل این مسئله، از حضور یک روان‌درمانگر متعهد بهره ببرید.

شنونده فعال؛ تعامل دوسویه

همه ما بدون تعارف یکی از سه وضعیت زیر را تجربه کرده‌ایم:

• یکی فقط حرف زده و دیگری فقط شنونده بوده است.
• یک نفر حرف زده درحالی‌که نفر مقابل حواسش جای دیگری بوده است.
• یکی حرف زده درحالی‌که مخاطب علاقه‌ای به موضوع صحبت نداشته است.

شاید این وضعیت یکی دو بار قابل‌چشم‌پوشی باشد ولی اگر تکرار شود حتماً هردو طرف رابطه را خسته و ناامید می‌کند. برای مدیریت این وضعیت بد نیست چند تمرین ساده زیر را به خاطر بسپریم:

علاقه مشترک

ببینید چه موضوعاتی مشترک و موردعلاقه هردوی شماست. مکالمات کوتاه یک شروع خوب برای ارزیابی موضوعات و پذیرش نقش شنونده فعال در رابطه خواهد بود.

از خودتان شروع کنید

بااینکه خودتان یک الگوی رفتاری باشید موافقید؟

اینکه از طرف مقابل بخواهیم « لطفاً شنونده فعالی باش!» شاید کمی عجیب و دور از انتظار باشد. اما وقتی این لباس را اول خودتان می‌پوشید، داستان بهتر و سریع‌تر پیش می‌رود.

پایان مکالمه

اگر متوجه شدید که گفت‌وگو، فقط با شنونده بودن شما ادامه پیدا کرده است بهتر این است که آماده پایان مکالمه باشید.

پایان‌بخش

هر آنچه در این مقاله آمد، مهر تأیید بزرگی بر اهمیت شنونده فعال بودن به‌عنوان یک مهارت و جذابیت اجتماعی است. شنونده فعال در یک رابطه دوسویه لزوماً نباید فقط شما یا مخاطبتان باشد بلکه می‌توانید با تعاملی هوشمندانه این نقش را بین خودتان جابه‌جا کنید.

یک‌بار دیگر تأکید می‌کنم اگر احساس می‌کنید برای تمرین این الگوی رفتاری- ارتباطی نیاز به تقویت آرامش درونی خودتان دارید پس معطل نکنید و تمرین‌های مدیتیشن را در صدر جدول اولویت‌های زندگی‌تان بگذارید.

مشتاقانه منتظرم تا پاسخ پرسش زیر را همراه با تجربیات جالب خود در بخش دیدگاه برای من بنویسید:

چند بار تابه‌حال، شما شنونده فعالی بودید و چند بار، دیگران شنونده فعالی برای شما بوده‌اند؟

 

منابع

 

https://b2n.ir/n27927

https://www.verywellmind.com/what-is-active-listening-3024343