کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه با رعایت چند راهکار جالب

روی سخنم با شماست! شما دانش‌آموز، دانشجو و از همه مهم‌تر، داوطلب آزمون سراسری که قطعاً روزهای سخت و پیچیده‌ای را برای مطالعه و یادگیری پشت سر گذاشتید یا می‌گذارید. چه یک دانش‌آموز نوپا و چه یک دانشجوی مقطع دکتری، کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه ازجمله دغدغه‌های این گروه هدفمند در هر جامعه و فرهنگی است.

همه ما بدون شک با این چالش و چالش‌های سخت دیگری مثل کم‌کاری، مدیریت زمان، شبکه‌های اجتماعی زمانی روبه‌رو شدیم یا همچنان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنیم. آنچه در این مقاله اهمیت دارد، فراهم کردن چند تکنیک و ابزار متنوع است تا بتوانیم از پس چالش بزرگ‌تر بربیاییم.

چالش چرا هنگام درس خواندن تمرکز کافی ندارم؟

احتمالاً شما هم جزو همان دسته‌ای هستید که یا خودتان و یا یکی از عزیزانتان، سال تحصیلی را به دلیل پاندمی کرونا، در خانه و پشت میز و با یک لپ‌تاپ یا گوشی هوشمند به پایان رساند. چالش یادگیری از راه دور و مشکل از دست دادن انگیزه و فشاری که ناشی از لزوم یادگیری شخصی بود را باید بزرگ‌ترین چالش چند سال اخیر دانست.

حالا قصد دارم کمی عمیق‌تر به داستان نگاه کنم و باهم چند راهکار شدنی را با هدف کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه به خاطر بسپاریم.

یک جای مناسب پیدا کن

مکان، مکان و باز هم مکان!

برای آدمی مثل من که یک نویسنده دورکار است، « جا» همیشه حرف اول را می‌زند. اینکه بتوانم بهترین نقطه خانه و اتاقم را برای تمرکز و محتوا نویسی در اختیار داشته باشم همیشه ضروری‌ترین بخش برای موفق شدن است.

حالا جای من را با فردی که قصد مطالعه و یادگیری دارد عوض کنید. چیزی تغییر نمی‌کند. محیط امن برای کتاب خواندن همیشه کارساز است. برخی باید در فضای امنی مثل کتابخانه باشند تا تمرکز پیدا کنند و بعضی دیگر هم، نه، کنج دنجی در کافه محل یا شهر برایشان کافی است. گروه دوم حتی با وجود یک پس‌زمینه صوتی هم می‌توانند تمرکزشان را برای مطالعه حفظ کنند.

اما نکته‌ای که در هر حالت نباید نادیده گرفته شود کیفیت همان نقطه‌ای است که برای مطالعه انتخاب کرده‌ایم:

• مکانی صاف و بدون پستی‌وبلندی
• نقطه‌ای پاک و بدون آلودگی
• موقعیتی که بتوانیم لوازم موردنیازمان را به‌راحتی جا بدهیم و دسترسی خوبی هم به همه آن‌ها داشته باشیم.

ویژگی‌های مکان مناسب برای کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه

خروجی‌های برق در دسترس– با همه‌گیر شدن مطالعه  در کتاب‌خوان‌های دیجیتالی، یکی از نیازهای اصلی بسیاری از ما، دسترسی نزدیک به خروجی‌های برق است. حتی اگر پای یک reader دیجیتال وسط نباشد، وجود یک لپ‌تاپ یا تبلت در فرایند مطالعه افراد اجتناب ناپذیر است.

چه کسی هست که بتواند وسط مطالعه دنبال پریز برق بگردد و بخش زیادی از حس و حال خوبش با همین جابه‌جایی از بین برود و اعتراضی نداشته باشد!

جای نشستن راحت ( یا حتی جای ایستادن خوشایند)- برای کار و کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه، در اختیار داشتن جایی که حالت بدنی راحتی داشته باشیم و بتوانیم مدت‌زمان زیادی سرگرم کار خودمان شویم، بسیار مهم است.

حالا دیگر بعد از چند سال ترجمه و نویسندگی، میدانم که یکی از مهم‌ترین آیتم‌های نشستن برای من، اختصاص جایی برای تکیه دادن است. ازآنجاکه موقع کار و مطالعه، روی صندلی اداری نمی‌نشینم، یک دیوار سفید و تمیز همیشه در بخشی از اتاقم یا هرجای امن دیگری به دادم می‌رسد!

♦♦ مهم: راست و بدون قوز نشستن، چه پشت میز نشسته باشیم چه روی توپ‌های ورزشی یا یک میز ایستاده، به افزایش انرژی و اعتمادبه‌نفس برای مطالعه کمک می‌کند.

از طرفی در حالت خمیده نشستن این پیام را به مغز می‌دهد که وضعیت روانی خوشایندی ندارید.

چند پیشنهاد برای کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه در روزهای پاندمی

روزهای پاندمی برابر است با دورکاری. یعنی چه دانش‌آموز باشید چه کارمند، مجبور هستید تا به‌صورت خودآموز و فردی کارتان را پیش ببرید. شاید بد نباشد در کنار روش‌های مؤثر کتاب‌خواندن، با چند راهکار زیر آشنا شوید:

اگر عشق کافئین و چای روزانه هنگام کتاب خواندن هستید بهترین تصمیم این است که خیلی راحت‌تر از جعبه شکلات و پفک، به موکاپات و فرنچ پرس و جعبه دم‌نوش‌ها دسترسی پیدا کنید.

◄◄ کابینت پایین، سمت چپ، پشت شیرجوش استیل عزیزم؛ این از آدرس فرنچ پرس محبوب من!

هم‌اتاقی پرسروصدا یا همسایه بی‌ملاحظه دارید؟ بله، کاملاً درک می‌کنم که تا جا افتادن فرهنگ حفظ حریم شخصی در کشور ما و چند جغرافیای دیگر باید صبر کنیم. اما اگر اهل پخش موسیقی موقع کتاب خواندن هستید حالا وقتش رسیده.

همچنین اگر از وجود یک هدفون روی سرتان موقع مطالعه کلافه نمی‌شوید، گزینه هدفون حذف صدا noise-cancelling دقیقاً به درد شما می‌خورد. برای سفارش این محصول می‌توانید به یکی از فروشگاه‌های اینترنتی در کشور مراجعه کنید.

یا شاید از یک پس‌زمینه صوتی موقع کتاب خواندن بدتان نمی‌آید؟ انتخاب یک پاتوق دنج با جمعیت مناسب برای این کار می‌تواند یکی دیگر از روش‌های کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه باشد.

تشریفات کتاب‌خوانی

وقتی نوبت ساعت مطالعه و درس خواندن می‌شود، اینکه یک روتین مشخص داشته باشیم تا به کمک آن، تمرکز و حس و حال دلخواهمان را به دست بیاوریم خیلی مهم است.

شاید بد نباشد من روتین کتاب‌خوانی خودم را برایتان بنویسم!

• کشیدن پرده اتاق به‌طور کامل تا نور خورشید به درون نتابد.
• نیمه‌باز گذاشتن در اتاق تا جریان هوای خنک را داشته باشم.
• انتخاب بهترین جا برای تکیه دادن و دراز کردن پاهایم (من میز کار ندارم).
• مرتب کردن بخشی کنار دستم برای جا دادن چند کتاب و تبلت
• در دسترس قرار دادن دفترچه‌های یادداشت، تقویم و خودکار محبوب روزنوشت نویسی
• لیوان سرامیکی آبی‌رنگ که همیشه از آب خنک پرشده

با این آداب‌ورسوم جذاب، هم موقعیت بدنی مناسبی برای گردش خون کافی در بدنم ایجاد می‌کنم هم انرژی‌های خسته‌کننده را از ذهنم دور نگه می‌دارم. به عبارتی هرکسی پاسخ مناسبی برای سؤال چگونه کتاب خواندن پیدا می‌کند.

یا شاید روتین مطالعه شما یک آیتم جالب دیگر هم دارد و مثل خیلی از مشاهیر ادبیات جهان، ساعت مطالعه خود را با خواندن نشریات شروع می‌کنید. حتی:

• حرکات کششی
• روشن کردن شمع
• گوش دادن به موسیقی یا پادکست

شاید بد نباشد بدانید که

بدون در نظر گرفتن اینکه دقیقاً چه تشریفاتی برای خودتان در نظر دارید، « تکرار» موضوع مهمی است که نباید آن را فراموش کنید. وقتی این مناسبات تکرار می‌شوند، مغز شما به‌مرورزمان و به‌سادگی در وضعیت تمرکز و کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه قرار می‌گیرد.

وداع با تکنولوژی

نه! اشتباه برداشت نکنید. منظور من قطعاً کنار گذاشتن کامل آن‌ها نیست. چه بسیار کتاب‌خوانی‌هایی که نیاز به جست‌وجو در گوگل، استفاده از مترجم گوگل و موارد دیگر داشته باشد.

همه ما، کم یا زیاد، به گوشی‌ها، شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن هایی که نصب کرده‌ایم معتاد هستیم. این اعتیاد کاری می‌کند تا بازدهی، تمرکز و انگیزه کافی برای مطالعه یا درس خواندن نداشته باشیم.

شخصاً به دلیل ماهیت کاری که دارم، همیشه وضعیت اعلان شبکه‌های اجتماعی را غیرفعال می‌کنم. حتی پلتفرم چت در یکی از تیم‌های کاری را خاموش کردم تا در زمان استراحت و بدون استرس همه را چک کنم.

♦♦ نکته: فقط کافی است تا یک صدای بیپ از گوشی یا تبلت بعضی هنگام مطالعه بلند شود، مغز فرمان توجه و درنهایت حواس‌پرتی را صادر می‌کند. فکر می‌کنید چطور می‌شود که یک دقیقه ناقابل تبدیل به بسته شدن کتاب و ناتمام ماندن فرایند درس خواندن یک دانش‌آموز/ دانشجو می‌شود؛ با تکرار همین نوتیفیکیشن ها و وسوسه‌های حضور در اینستاگرام.

طبق برآوردهای انجام شده، ۲۳ دقیقه طول می‌کشد تا ذهن دوباره به وضعیت قبل از حواس‌پرتی برگردد.

•● شاید بهتر باشد بدانید که

برای کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه می‌توانید از ترفند مسدود کردن سایت‌ها site blocker استفاده کنید. فقط کافی است تا گزینه موردنظر را در موتور جست‌وجو، وارد کنید.

تقسیم‌بندی و فاصله‌گذاری هر فصل درسی با فصل بعدی

این بخش مخصوص آن دسته از کتاب‌خوان‌هایی است که قرار است به‌زودی از پس یک آزمون درسی بربیایند. این گروه بیش از هر جمعیت دیگری مورد هجوم حجم زیادی از اطلاعات که باید یاد بگیرند و حفظ کنند قرار می‌گیرند.

بخش زیادی از فشار روحی فرد به دلیل برنامه‌ریزی ضعیف و ناکارآمد بودن مدیریت زمان است که کاری می‌کند شب (های) قبل از آزمون شب‌های کابوس و فرار باشد.

اما خبر خوب اینکه با توجه به پژوهش‌های انجام شده، تقسیم‌بندی و فاصله‌گذاری بین هر بخش کتاب با بخش بعدی تا میزان زیادی باعث بهبود تمرکز و توجه می‌شود.

شاید آمادگی شب قبل از امتحان برای روی امتحان جواب بدهد ولی اطلاعاتی که در حافظه ذخیره می‌شود به احتمال زیاد فوراً از خاطر می‌رود.بنابراین اینکه سی دقیقه روی موضوع تمرکز کنید- و این فرایند را تکرار کنید- بسیار ساده‌تر از هشت ساعت بی‌وقفه درس خواندن است.

 

تکنیک پومودورو  Pomodoro Technique

در ادامه توضیح بالا، باید عرض کنم که تکنیک جالب دیگری هم هست که ابداع آقای فراچسکو چیریلو Francesco Cirillo در اواخر دهه هشتاد میلادی بود.

تکنیک پومودورو یکی از بهترین روش‌ها برای تقسیم‌بندی درست بخش‌های کتاب بر اساس زمان موردنظر است. کار سختی نیست. فقط کافی است کتاب موردنظرتان را انتخاب ، زمان‌بندی و تا زمان به صدا درآمدن صدای زنگ زمان‌سنج گوجه‌ای، مطالعه کنید.

نکته مهم در تنظیم این زمان‌سنج این است که باید بازه زمانی موردنظرتان را برای درس خواندن مشخص کنید. معمولاً ۲۵ دقیقه بدون هیچ حواس‌پرتی در نظر گرفته می‌شود. بعد از این مدت، یک استراحت ۳-۵ دقیقه‌ای نیاز دارید.

شما باید یک چرخه سه مرحله‌ای دیگر را تکرار کنید تا مجموعه زمان استراحتتان به ۲۵-۳۰ دقیقه برسد. تکنیک پومودورو به‌راحتی کاری می‌کند تا دچار خستگی، عدم تمرکز و بی‌انگیزگی برای درس خواندن نشوید.

♦♦ شاید بد نباشد بدانید که ♦♦

بازه زمانی ۲۵-۳۰ دقیقه مطالعه با توجه به زمان آماده‌سازی سس گوجه یا پومودورو در آشپزی ایتالیایی در نظر گرفته شده است.

چند ابزار مدرن برای کاهش حواس‌پرتی

حالا که چند مرحله برای کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه پیش رفتیم بد نیست با چند ابزار مناسبی که شرایط متفاوتی برای درس خواندن فراهم می‌کنند آشنا شویم. می‌توانید برای سازمان‌دهی فرایند مطالعه از ابزارهای مفید زیر استفاده کنید:

اپلیکیشن  Todoist

این نرم‌افزار یک اپلیکیشن کاربرپسند است که با هدف ساده‌سازی برنامه‌های شخصی،کارها، درس‌ها و پروژه‌ها در قالب یک فهرست پویا به کمک کاربر می‌آید.

یکی از بهترین ویژگی‌های این برنامه قابلیت فهرست سازی روزانه با برنامه زمان‌بندی هوشمند تنظیم شده است. مثلاً اگر قرار باشد برای هر آخر هفته یک ساعت مطالعه درسی و نیم ساعت مطالعه آزاد داشته باشید، می‌توانید با تنظیم reminder این کار را انجام دهید.

همچنین برای همخوان کردن یک برنامه با افراد دیگر- مطالعه گروهی- می‌توانید روی این اپلیکیشن حساب کنید.

ازجمله قابلیت‌های این نرم‌افزار می‌توان به ویژگی‌های زیر اشاره کرد:

◄ افزودن و نظارت بر کارها و وظایف روی تلفن همراه، تبلت، موبایل، مرورگر

◄ امتیاز یکپارچه‌سازی برنامه بین پلتفرم‌ها و دیگر سیستم‌عامل‌ها

◄ همخوان کردن یک کار یا برنامه درسی/ مطالعاتی بین چند نفر

◄ امکان بارگذاری فایل و ثبت دیدگاه در مورد کار و درس‌های خوانده شده توسط دیگران

◄ دسته‌بندی و اولویت‌گذاری برنامه درسی

◄ قابلیت فعال‌سازی کارهای مهم به عنوان یادآوری

◄ زمان‌بندی کارها

نکته: این نرم‌افزار در ایران هم قابل دانلود و نصب است.

 

اپلیکیشن ترللو Trello

ترللو یکی دیگر از نرم‌افزارهای مدیریت برنامه و زمان است که دسترسی به آن برای همه کاربران در سراسر جهان ممکن است. این برنامه یک اپلیکیشن آنلاین است که می‌توانید برای مدیریت زمان و کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه از آن بهره ببرید.

این برنامه هم درست مثل todoist کار می‌کند.

تمرکز روی مهارت‌ها نه سطح و کلاس

دنیل ونگ Daniel Wong کارشناس دانشگاهی به یکی از رایج‌ترین اشتباهات بین دانشجویان اشاره کرده است:

•● اهمیت دادن به سطح و کلاس نه مهارت و یادگیری ●●

اینکه دنبال مدرک و مدارج بالاتر باشیم ساده است ولی آیا مهارت پیدا کردن برای زندگی در دنیای واقعی با اولی قابل مقایسه است؟!

شاید دوران تحصیل جذابی نداشته‌ایم ولی اکنون به این باور رسیده‌ایم که هدف از آموزش، تجهیز فرد یادگیرنده با مهارت‌ها و دانشی است که فرصت مشارکت مفید در دنیای واقعی را برای او فراهم کند.

برای کاهش حواس‌پرتی هنگام درس خواندن کافی است این اصل را فراموش نکنیم.

زمان‌بندی برای استراحت

سی دقیقه؟ یک ساعت و سی دقیقه؟ نصف روز؟ هیچ فرقی ندارد برای درس خواندن یا مطالعه چه مدت‌زمانی را تعیین کرده باشید. مهم این است که برای فواصل مطالعه زمان استراحت هم کنار گذاشته باشید.

با به خاطر سپردن این‌که کنترل فردی و انرژی ذهنی ازجمله منابعی هستند که در پایان روز آن‌ها هم تمام می‌شوند می‌توانیم یک برنامه مناسب برای مدیریت زمان استراحت – آن‌طور که دلمان می‌خواهد- بچینیم.

شاید شما هم مثل من اهل جایزه دادن به خودتان بعد از تمام کردن هر فصل کتاب درسی هستید!

ورزش

این اصل علمی دیگر بر کسی پوشیده نیست که ورزش نه‌تنها برای بدن که برای ذهن هم مفید است.  ورزش منظم باعث می‌شود تا تمرکز فرد با افزایش جریان خون به مغز، به مدت ۲-۳ ساعت بهبود پیدا کند. جدای از خوش اخلاق شدن و بهبود کیفیت خواب، باعث کم شدن استرس و اضطراب هم می‌شود.

مهم: وقتی به‌طور منظم ورزش می‌کنیم خطر بروز آلزایمر و کاهش فرایند پردازش مغزی را پایین میاوریم.

 

برای شروع نیاز به انگیزه دارید؟ بنا بر توصیه کارشناسان می‌توان با سی دقیقه فعالیت مداوم در بیشتر روزهای هفته یا سرجمع ۱۵۰ دقیقه در هفته، وارد چرخه بهبود بازدهی و تمرکز شد.

۵ راهکار کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه در کودکان

بچه‌ها خیلی بیشتر از بزرگ‌سالان درگیر بازی عدم تمرکز در فرایند کتاب خواندن و رسیدگی به امور درسی‌شان می‌شوند. مشکل تمرکز، چه در کلاس درس باشند چه در اتاقشان سرگرم انجام تکالیف، ازجمله شایع‌ترین دغدغه‌های هر دانش‌آموزی به شمار می‌رود.

بارها در مقالاتم به اهمیت آموزش کودک و تأثیر این دوره از زندگی بر موفقیت در زندگی بزرگ‌سالی پرداخته‌ام. در این مقاله هم قصد دارم برایتان بنویسم که چگونه یک کودک کتاب‌خوان در خانه پرورش بدهیم ؟

انجام یک کار و نه بیشتر

خیلی از بچه‌ها میانه‌ای با چندکاره بودن ندارند. اینکه در زمان مشخصی از این شاخه به آن شاخه بپرند و لحظه را از دست بدهند شاید برایشان چندان واضح و تعیین کننده نباشد، ولی در بلندمدت باعث به همریختگی تمرکز آن‌ها خواهد شد.

این معرکه است اگر کودک شما بتواند زمانش را با انجام فقط یک کار مدیریت کند. تمرکز و انگیزه او با این روش،به‌مراتب بیشتر از چندکاره بودن خواهد بود.

تقسیم کارها

دوست دارد شام را خودش درست کند؟ هیچ اشکالی ندارد. به او کمک کنید تا برنامه درست کردن شام را در فواصل زمانی مشخصی انجام دهد. در اختیار داشتن زمان و فاصله کافی بین انجام یک کار به ذهن کودک انسجام و تمرکز کافی می‌بخشد. او به‌مرورزمان یاد می‌گیرد که برای هر بخش از کاری که باید انجام دهد، نیاز به چه آیتم‌ها و چه میزان دقتی دارد.

•● مهم: حس مسئولیت‌پذیری و موفقیت در پایان انجام هر بخش کار انگیزه فوق‌العاده‌ای به کودک می‌دهد.

فهرستی از اهداف

گاهی کودک شما مشکل عدم تمرکز ندارد، او اصلاً نمی‌داند روی چه چیزی باید تمرکز کند.برای کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه و پذیرش مسئولیت در فرایند درس خواندن بد نیست از روش فهرست سازی استفاده کنید. با این فهرست به او مسیر مشخصی می‌دهید که دید او را در مورد آنچه باید انجام دهد، بخواند یا یاد بگیرد روشن می‌کند.

از او بخواهید برای ساعت جدید درس‌خوانی‌اش چند هدف مشخص کند:

• یادداشت برداری از یک بخش یا موضوع
• یک جای اختصاصی برای درس خواندن

تشخیص اینکه کودک تمرکز کافی در زمان مطالعه ندارد با مشاهده مکان نامنظم و غیرشخصی او کار چندان سختی نیست.

روی زمین و میز هنر دست پدربزرگش دوست دارد کتاب بخواند؟ یا حتی وقتی روی تخت دراز کشیده و یک‌پایش مثل پاندول تکان می‌خورد؟ یا شاید انتخابش اتاقی دربسته و نشسته پشت میز کار دوست‌داشتنی‌اش باشد.

خیال او را بابت انحصار جایی برای درس خواندن راحت کنیم!

مرتب کردن دفترچه و کتاب تمرین

با رنگ‌بندی و تقسیم هر بخش کتاب و دفترچه او، مسیر را برایش هموارتر می‌کنیم. با عادت کودک به تمیز و مرتب بودن، به او کمک می‌کنیم تا در هنگام مطالعه تمرکز و دقت کافی داشته باشد.

شاید بد نباشد که در کنار او، نوشتن و مدیریت دفتر مشق یا کتاب تمرین را زیر نظر داشته باشیم و ببینیم چطور از پس درست کردن دفترش بر خواهد آمد.

همچنین باعث افتخار ماست اگر ضمن دانلود رایگان اپلیکیشن ذهن، گشتی در کتابخانه کتاب‌های صوتی مجموعه بزنید و به سلیقه خود از فهرست کتاب‌هایی مثل ذهن خود را فعال کنید به قلم اسکات جی. هالفرد، خلاصه کتاب جادوی ذهن اثر ماری کندو Marie Kondo یا کتاب ۱۰۱ روش برای به یادآوردن سریع (چگونه حافظه خود را تقویت کنیم) نوشته مایکل تیپر Michael Tipper، کتاب مورد علاقه خود در حوزه توسعه فردی و روانشناسی را انتخاب کنید.

پایان‌بخش

« وقتی نتوانیم ارزیابی کنیم نمی‌توانیم مدیریت کنیم»

این جمله پیتر دروکر Peter Drucker ازجمله فعالین حوزه مدیریت است.او تأکید می‌کند که وقتی پیگیری و سنجش موفقیت جزو اهداف ما نباشد، امکان پیشرفت و بهتر شدن هم وجود ندارد.

برای من، ساعات اولیه صبح و قبل از خواب ازجمله بهترین اوقات برای بازنگری در مورد عادت‌ها، روتین و پیشرفت زندگی حرفه‌ای است.در مورد فرایند درس خواندن هم قطعاً همین استاندارد جواب می‌دهد.

تجربه شما در این مورد چیست؟ آیا برای کاهش حواس‌پرتی هنگام مطالعه نیاز به هدفون noise-cancelling دارید یا به‌راحتی روی درس و کتابتان متمرکز می‌شوید؟

منبع:

https://www.oxfordlearning.com/how-to-help-child-focus-in-school/

https://freedom.to/blog/how-to-stay-focused-studying/