فهرست مطالب
رشد غیرعادی تنهازیستی در زندگی مدرن ، یکی از چشمگیرترین تغییرات اجتماعی در جهان مدرن شده است. توجه به همین موضوع مهم، باعث شد که تا میانه قرن بیستم میلادی، جوامع تکی در تاریخ نوع بشر دوام چندانی ازنظر تنهازیستی برای مدت طولانی نداشته باشند.
اما فراموش نکنید که به‌هرحال در جوامع توسعه‌یافته و باز مثل کشورهای اسکاندیناوی ازجمله سوئد فنلاند، تنهازیستی و وجود خانوارهای تک‌نفره، رقمی نزدیک به بیش از ۴۰% خانوارهای موجود را شامل می‌شود.
جالب است بدانید که بیش از یک‌سوم خانوارها در فرانسه، آلمان و انگلیس و بیش از یک‌چهارم خانوارها در آمریکا، روسیه، اسپانیا و ژاپن هم باهمین روش زیستی زندگی می‌کنند.
ناگفته نماند که باوجود محبوبیت چنین سبک زندگی در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته و مرفه دنیا که منجر به زندگی سالمندی تنها نیز می‌شود بر سلامت فرد و جامعه تأثیرگذار خواهد بود ولی متأسفانه هنوز آمار دقیقی در مورد « چگونگی» این تأثیر نمایش داده نشده است.
تفاوت تنها زیستی در زندگی مدرن با تنهایی
فراموش نکنید که بین تنها زیستی و تنهایی تفاوت وجود دارد.
تنهایی یا loneliness
تنهایی یک مفهوم انسانی جهانی است که هم بار معنایی پیچیده‌ای دارد و هم برای هر فرد در زندگی شخصی و اجتماعی معنای منحصربه‌فردی را به خود اختصاص داده است.
توجه داشته باشید که تنهایی هیچ علت همگانی و مشخصی ندارد و با این اوصاف، پیشگیری و درمان آن نیز، با در نظر گرفتن احتمال آسیب روانی، می‌تواند متنوع باشد.
کودک تنها در جمع هم‌مدرسه‌ای‌هایش خواسته‌های متفاوتی دارد و با سالمندی که شریک زندگی‌اش فوت شده یا دوست صمیمی‌اش را ازدست‌داده قابل قیاس نیست. پس به‌جاست که معنای درست و مشخصی از تنهایی را در برابر تنهازیستی در زندگی مدرن ارائه دهیم تا هردو عبارت را به‌درستی درک کنیم.
در این مسیر پیشنهاد می‌شود که دلایل مختلف تنهایی، پیامدهای روانی و ذهنی آن و همچنین نشانه‌ها و درمان‌های احتمالی‌اش را در نظر بگیریم.
تنهایی به معنای درست کلمه یعنی احساس تنهایی برای مدتی بیش از یک هفته
تنهایی باعث احساس خالی بودن از درون می‌شود و اینکه کسی من را نمی‌خواهد.
اگر دوستی دارید که دچار این احساس شده است کمی روی رفتارهایش دقت کنید؛ آنها به‌شدت مشتاق معاشرت و تعامل با دیگران هستند درحالی‌که ازنظر ذهنی کار ارتباط با دیگران را برای خودشان بسیار سخت می‌کنند.
به خاطر بسپارید که بنا بر بررسی‌های انجام‌شده در مطالعات کارشناسان، تنهایی لزوماً به معنای تنهابودن یا تنهازیستی در زندگی مدرن نیست. به عبارت بهتر، اگر احساس تنهایی یا طردشدگی می‌کنید، یعنی تنهایی در ذهن شما نقش اصلی را بازی می‌کند.
اگر یک دوست یا همسر سرباز دارید، می‌توانید به‌راحتی از احساس تنهایی او وقتی وارد جمع جدید یا شهر می‌شود باخبر شوید. کافی است از او بخواهید با چند جمله ساده حال خود را برایتان توصیف کند.
دلایل احساس تنهایی
موقعیت‌های مختلفی می‌تواند عامل تنهایی باشد؛ ازجمله:
◄ انزوای فیزیکی
◄ جابه‌جایی به محله، شهر یا کشور جدید
◄ طلاق یا مرگ عزیزان
در موارد شدید و نگران‌کننده، تنهایی زمینه بروز افسردگی و اختلالات رفتاری هم می‌تواند باشد.
از سوی دیگر، عوامل درونی قابل‌توجهی هم زمینه‌ساز احساس تنهایی در فرد هستند؛ مثل:
- ضعف اعتمادبه‌نفس
- هوش اجتماعی یا عاطفی بالا
- خودشیفتگی یا خودبرتربینی
که دو مورد نخست گویای این واقعیت است که فرد ارزش چندانی برای خود در ارتباط با دیگران قائل نیست یا به اندازه‌ای که نیاز دارد دریافت نمی‌کند و همین نتیجه‌گیری منجر به انزوای فیزیکی یا تنهایی مزمن خواهد شد.
تنهایی واگیردار است!
بله! شما با یک بیماری بدون نشانه‌های بیرونی طرف هستید.
در مطالعات بررسی‌شده، آمده است که تنهایی واقعاً واگیر دارد. در پژوهش‌های انجام‌شده طی ده سال، این حقیقت بررسی‌شده که چطور پراکندن تنهایی می‌تواند در شبکه‌های اجتماعی مسری باشد.
در نتایج به‌دست‌آمده مشخص شد که افراد صمیمی و نزدیک به فرد درگیر تنهایی، با ضریب ۵۰% بیش از دیگران دچار این اختلال خواهند شد.
چگونه تنهایی را گسترش ندهم؟
این مشکل، حل‌شدنی است. فقط کافی است تلاش آگاهانه و متمرکزی برای تغییر داشته باشید.
برای درک مفهوم تنهازیستی در زندگی مدرن باید از احساس تنهایی رها شوید چراکه خوش‌حال‌تر، سالم‌تر و اثرگذارتر خواهید بود.
در ادامه با چند تمرین ساده برای رهایی از احساس تنهایی آشنا شوید:
فعالیت یا ارتباط گروهی دلخواه
چه کسی از فرصت‌های معرکه آشنایی با افراد جدید، مثبت و سازنده دوری می‌کند؟! گروهی را انتخاب کنید که حالتان آنجا خوش است.
در انتظار بهترین‌ها
به خاطر بسپارید که فرد تنها، اغلب منتظر طرد شدن است، پس به‌جای تمرکز روی افکار مثبت در زندگی که پیش برنده خواهند بود، انتظار تلخی و افکار منفی را دارد.
بهبود رابطه
بهتر است روی کیفیت روابط خود حساس باشید. معاشرت و بده و بستان‌های احساسی با افرادی که نگرش‌های تازه، مثبت و سازنده در ارتباطات خود دارند می‌تواند شما را از احساس کشنده تنهایی دربیاورد.
تشخیص به‌موقع
فراموش نکنید که تنهایی با توجه به تعریف ساده‌ای که بالاتر نوشتم یک نشانه به معنای « نیاز به تغییر» در زندگی فردی شماست.
تنهازیستی و سلامت فردی
یکی از احتمالات درنظرگرفته شده که ارتباط بین تنها زیستی در زندگی مدرن و سلامت فردی را تقویت می‌کند، می‌تواند ایجاد « احساس انزوای اجتماعی» و احساس « تنهایی» باشد.
ولی توجه داشته باشید که بین این سه موقعیت یعنی:
◄ تنهازیستی در زندگی مدرن
◄ احساس انزوای اجتماعی
◄ احساس تنهایی
تفاوت‌هایی وجود دارد. تنهازیستی لزوماً به معنی تجربه و درک یکی از دو موقعیت بعدی یعنی احساس انزوا یا طردشدگی اجتماعی و احساس تنهایی نیست.
آنچه موضوع این مقاله را قابل‌تأمل می‌کند آمار به‌دست‌آمده از سیصد نفر است که ابراز کردند هیچ‌چیز بدتر از « یک ازدواج اشتباه» یا یک رابطه و رفاقت ناکافی و فاقد معنا و امنیت به آنها احساس تنها بودن نداده است. عجیب نیست؟! اینکه زندگی مشترک و تعاملات گسترده اجتماعی را تجربه کرده باشیم درحالی‌که به قول شاملوی بزرگ « با همان تنهایان» شده‌ایم.
آیا تنهازیستی در زندگی مدرن اشتباه است؟
تقریباهمه ما فکر می‌کنیم که تنهازیستی یعنی ضعف تعاملات اجتماعی، زندگی در اتاقی با پنجره کور به بیرون، دل‌مردگی و ضعف اعتمادبه‌نفس. برای خیلی از ما پیش آمده است که، به‌ویژه در فرهنگ زیستی ایران، متوجه تجرد و تنهابودن یک نفر شده‌ایم و جملات شگفت‌انگیز زیر را بارها در فکرمان پرورانده‌ایم:
- حتماً عیب و ایرادی دارد.
- حتماً اخلاقش بد و تند است که کسی نمی‌تواند تحملش کند.
- حتماً آداب دوستی و رفاقت را نمی‌داند و این‌طور تنها مانده است.
- بیچاره! لابد بین قوم‌وخویش کسانی را دارد که طلاق گرفته‌اند یا زندگی خوبی ندارند و او می‌ترسد دوستی داشته باشد یا ازدواج کند.
مشاهده می‌کنید؟! ما می‌توانیم استاد قضاوت‌های عجولانه در مورد سبک « تنهازیستی در زندگی مدرن» باشیم درحالی‌که بنا بر آمار به‌دست‌آمده میانگین تعداد افرادی که تنها زندگی می‌کنند وقت بیشتر و متمرکزتری را صرف خوش‌گذرانی با دوستان، معاشرت باهمسایه و همچنین مشارکت در فعالیت‌های داوطلبانه شهروندی می‌کنند که این عدد در جامعه آماری افرادی که زندگی مشترک دارند ( رابطه ازدواج) کمتر است.
پس در پاسخ به پرسشی که در عنوان مطرح شد باید به‌سادگی اضافه کرد متأسفانه بسیاری از افراد تحصیل‌کرده، روزنامه‌نگاران مرتبط با وقایع اجتماعی و روان‌درمانگرها و فعالان سلامت فردی به‌اشتباه سه مفهوم تنها زیستی، احساس انزوای اجتماعی و احساس تنها بودن را باهم درآمیخته‌اند و همین ترکیب نابه جا باعث ابهام، اجتناب و بعضاً هراس فرد از تنها زیستی می‌شود درحالی‌که:
هنر تنها زیستی یعنی ابراز عشق به خود تا جاییکه از این تنهایی، محصول خلاقانه و مفیدی به دست بیاید.
چند تمرین برای تنها زیستی در زندگی مدرن
نگران نباشید! قرار نیست یک متن حماسی شورانگیز با چندین سطر تمرین‌های نظامی بخوانید. تصمیم دارم در این بخش صمیمانه‌تر در مورد هنر تنهازیستی در فرهنگ کشورهای مشابهی مثل ایران بنویسم و مروری داشته باشم بر آنچه تابه‌حال به آن توجه جدی نمی‌کردیم.
من، درست بعد از دوره لیسانس، با خودم رفاقت جدی‌تر و عمیق‌تری پیدا کردم. دست‌به‌کار شدم تا یک سری کارها را « به خاطر خودم» انجام دهم. تصمیم گرفتم یک سفر اکتشافی بیرون از دایره دوستانم آغاز کنم.
با طرح این پرسش‌ها شروع کردم:
◄ علاقه‌مندی قابل‌اجرای من چیست؟
◄ آیا رؤیاپردازی‌های بی‌مرز خود را در قالب این فرهنگ می‌توانم مدیریت کنم؟
◄ تابه‌حال از هنر نوشتن برای شناخت خودم استفاده کرده‌ام؟
◄ چطور می‌توانم بین نقاشی و خودابرازی ارتباط برقرار کنم؟
◄ ارتباط تنگاتنگ با طبیعت یعنی چه؟
علاقه‌ها و محدودیت‌ها
در تنهایی ناشناخته خود در پی درک این واقعیت بودم که دوستانم واقعاً دنبال چه بودند و در حال حاضر مشغول چه کاری هستند؟
من دوست داشتم در جمع دوستانم، خودم و تنهایی همیشگی و طبیعی‌ام را نیز داشته باشم.
تنهازیستی در زندگی برای بسیاری از ما به معنی این بود که نمی‌توان « به‌تنهایی» به باشگاه رفت. نمی‌توان « به‌تنهایی» در رستوران حضور داشت و غذا سفارش داد. نمی‌توان به‌تنهایی در مهمانی حاضر شد و بسیاری از موارد مشابه که در آن، مفهوم تنهایی تصویر مخدوش و اشتباهی در زندگی فردی و اجتماعی ما پیدا کرده بود.
پس اولین تمرین، تمرکز و دسته‌بندی علاقه‌های فرد است.
کشف فردیت
با قوی‌تر شدن خیال‌پردازی‌های فردی و انطباق با واقعیت‌های موجود در زندگی که یکی از دو بال پرواز برفراز دنیای تنهازیستی در زندگی مدرن است، خودشناسی‌های فردی هم آغاز می‌شود.
شخصیت و فردیت هریک از ما، به‌تنهایی و به‌صورت مستقل، ارزش نمایش و ابراز کردن را پیدا می‌کند چون:
ما دیگر نیاز به « تأیید» از سوی دیگران نخواهیم داشت؛ چون جامعه از ما می‌خواهد.
ما به دنبال « دوست‌داشتنی» بودن نخواهیم بود؛ چون «جامعه» از ما می‌خواهد.
ما به فکر « تشکیل زندگی و ازدواج» نخواهیم بود؛ چون جامعه از ما می‌خواهد.
ما قصد « بچه‌دار شدن» نخواهیم داشت؛ چون جامعه از ما می‌خواهد.
ورزش و فعالیت فیزیکی
سفر اکتشافی من، درست از نقطه‌ای شروع شد که نیاز به کشف خود برای ارتباط بهتر با مفهوم تنها زیستی در زندگی مدرن داشتم. من این سفر اعجاب‌انگیز را با مراقبه و خود مراقبتی‌های ساده آغاز کردم.
اگر برای شما زمان‌بر یا سخت است، با پیاده‌روی‌های کوتاه یک روز درمیان یا آموزش‌های آنلاین خصوصی یوگا شروع کنید.
نویسندگی و شرح خاطرات روزانه
یکی از دالان‌های اسرارآمیز در دنیای کشف فردیت، نوشتن گاه‌به‌گاه است. اشتباه نکنید! قصد ندارم اطراف خودم یک گروه از نویسندگان برنده نوبل ادبی یا پولیتزر را جمع کنم. صحبت از صمیمانه نوشتن با هدف شناخت خود و رهایی از فشارهای واردشده ناشی از تنهایی ناخواسته و موقتی است.
با کپشن های ساده و کوتاه در اینستاگرام یا توئیت های روزانه در حساب کاربری خود شروع کنید.
سکوت
چه ارمغان ناب و بی‌پایانی!
خود را از این هدیه الهی بسیار شگفت‌انگیز و تأثیرگذار در سازندگی فردی محروم نکنید. از سکوت نترسید و در پی آن نباشید که حتماً امواج نامرئی صوت، لطف تنها زیستی در زندگی مدرن را کم کند.
سکوت، یکی از قدرتمندترین ابزار در کشف فردیت شما خواهد بود. شما می‌توانید در سکوت:
کتاب بخوانید.
چگونه کتاب بخوانیم ؟ (تجربه من بعد از خواندن ۳۰۰ کتاب در ۳ سال قبل)
اگر می‌خواهید کتابی انتخاب کنید، حتماً به دست اول بودن آن دقت کنید و روایت‌های بی‌اساس را نخوانید.
آشپزی کنید.
کنار یارتان باشید.
ورزش کنید.
حتی فیلم ببینید.
دوستی با طبیعت
همه ما به لطف پاندمی کرونا، درگیر یک زندگی ماشینی تکراری شده‌ایم. این، قابل‌درک است. در این میان، دوستی و انس با طبیعت و دریافت انرژی‌های روحانی از گیاهان و جنگل و دریا، یکی از فرصت‌های استثنائی برای کشف فردیت با هدف تقویت تنها زیستی در زندگی مدرن خواهد بود.
از راه‌اندازی یک گلخانه نقلی ساده در گوشه پذیرایی خانه‌تان شروع کنید!
یک فرد تأثیرگذار باش
تنها بودن زمانی که با هوش فردی درهم‌آمیخته شود می‌تواند نتایج شگفت‌انگیزی به بار آورد. بسیاری از تنها بودن‌ها باعث خلق یک اثر تأثیرگذار یا معرفی یک حرکت یا باور در سطح جهانی شده است. پس، تنها زیستی در زندگی مدرن، لزوماً بار معنایی انزوای اجتماعی را با خود به همراه ندارد.
درصورتی‌که فکر یا ایده خاصی در ذهن دارید یا بستر نوشتن یک کتاب خواندنی یا ابداع وسیله‌ای فراهم شده است، معطل نکنید و مطالعات بیشتری درمورد نقش تفکر خلاق در زندگی فردی داشته باشید.
پایان‌بخش
از تنهایی باید ترسید چراکه پیامدهای ناراحت‌کننده و بعضاً سنگینی در زندگی فردی و اجتماعی خواهد داشت درحالی‌که تنها بودن یا تنهازیستی در زندگی مدرن هیچ تقابلی با شاد بودن، سالم بودن و اجتماعی بودن ندارد.
پیشنهاد میکنم با دانلود اپلیکیشن رایگان ذهن عضوی از خانواده کتاب‌خوان‌های کتابخانه صوتی ما شوید و کتاب موردعلاقه خودتان را در حوزه توسعه فردی انتخاب کنید و از تنهایی سالم خود، لذت ببرید.
من می‌نویسم. در کنار سفر، مهربانی، آشپزی و سکوت، از این هنر، برای معنا دادن به زندگی ام بهره می‌برم.
احساس تنهایی خیلی باشکوه است. تنهایی به تو امکان حضور در هر جایی را که می‌خواهی می‌دهد؛ با تخیل در تنهایی با هر آدمی می‌توانی گفت‌وگو کنی؛ هر وقت دلت بخواهد. هر جوابی از جانب او می‌توانی به خودت بدهی. می‌توانی تنها به قاضی بروی و خوشحال برگردی. ولی چطور می‌توانی با آدم دیگری چنین کاری بکنی؟ من در تنهایی آدم بهتری هستم. همان‌طور که درخت در تنهایی درخت‌تر است، به نظرم آدم در تنهایی آدم‌تر است. می‌دانم که من در تنهایی دلیلی برای دروغ گفتن ندارم.»(عباس کیارستمی)
اینجا همه چیز اثری از تنهایی و آرامش دارد؛ البته از هنرمندی که می‌گفت با صدای رشد علف‌ها از خواب می‌پریده است، جز این هم نمی‌توان انتظار داشت. اینجا پر است از نقاشی‌هایی که روایت‌گر طبیعت‌های آرامند؛ مناظری که انگار هیچ انسانی هیچ‌گاه به آنها پا نگذاشته است.
اینکه تو،محمد، جزو آدمهایی هستی که احساس تنهایی برات آزاردهنده نیست نشان دهنده نگاه متفاوتت به زندگیه. فکر میکنم باهمه این تفاصیل، هردو حالت رو میتونی زندگی کنی و از کیفیت درستش بهره ببری 🙂