فهرست مطالب
اینکه بدانیم چگونه یاد میگیریم زمانی اهمیت دارد که در حال یادگیری و آموزش در یکی از مراحل زندگی باشیم. آشنایی با انواع یادگیری هم راهنمایی خوبی است تا در این مسیر شناخت بهتری از جنبههای مختلف عملکرد مغز خود در مقایسه با دیگران داشته باشیم.
حقیقتی که یادآوری آن اگرچه تکراری است ولی اهمیت دارد در نظر گرفتن « تفاوتها»ست و منظور از این تفاوت نه فقط تفاوت بین یادگیری بزرگسالان که تفاوت یادگیری بین ما و بچههاست. زندگی آنقدر در سالهای کرونا روی جدی و محتاط خود را به ما نشان داده که با خواندن « ما مثل بچهها یاد نمیگیریم» دچار ابهام میشویم و برایمان جالب است که دلیل این تفاوت را بدانیم.
تفاوت انواع یادگیری در بزرگسالان و کودکان
به خاطر بسپاریم که:
◄ بچهها در فرایند یادگرفتن به کمک دیگران نیاز دارند، آدمبزرگها خودمحور هستند.
◄ بچهها برای یادگیری دیدگاه مشخص و محدودی دارند، بزرگسالان در مسیر یادگیری از تجربه زیسته خودشان بهره میبرند.
◄ بچهها حتی از فرعیات هم در فرایند یادگیری استقبال میکنند، بزرگترها به کاربرد مستقیم مواد بیشتر توجه دارند.
◄ کودکان یاد میگیرند چون بزرگترها میگویند، بزرگسالان به انگیزه بیشتری نیاز دارند.
با خواندن این چند سطر فرایندهای یادگیری در بزرگسالان پیچیدهتر از یادگیری در کودکان است و باید که در نظر داشته باشیم افراد بهتناسب سن و سالشان در این فرایند شرکت میکنند. نکتهای که ممکن است برای شما هم جذاب باشد اضافه شدن مواد و ابزار خاص به چارچوب انواع یادگیری است و ابزار آموزش کمک بزرگی میکند تا یادگیری عمیقتر اتفاق بیفتد.
چرا روی یادگیری عمیق تأکید میکنیم؟ این تأکید به دلیل ناتوانی ما در مدیریت و استفاده از اطلاعاتی است که با حجم زیادی دریافت میکنیم. شاید قدرت کنترل این حجم بالا و دریافت حتی بیشتر را داشته باشیم، ولی تازمانیکه نیاز باشد از آن استفاده کنیم متوجه سخت بودن کار نمیشویم. ابزار و مواد درواقع کمک میکنند تا سخت بودن یادگیری بعد از دریافت اطلاعات سادهتر شود.
وقتی به فرد آموزش داده میشود او با خیال راحت میگوید مواد و ابزار درستی برای یادگیری در اختیار من قرار گرفته است و با در نظر گرفتن همین اصل بار شناختی حاصل از آموختن بیشتر میشود.
انواع یادگیری در افراد را بیشتر بشناسیم
روش یادگیری یک نویسنده یا مترجم با سیستمی که یک نانوا یا برنامهنویس برای آموختن دنبال میکند متفاوت است. این اصل طی پژوهشهای زیادی ثابتشده. شاید بد نباشد پیش از اینکه مشخص کنید از چه روشی استفاده کنید، آگاهی بیشتری از انواع یادگرفتن داشته باشید.
یادگیری بصری/ فضایی
پردازش اطلاعات یا به عبارت سادهتر، یادگرفتن در این نوع یادگیری با دیدن تصاویر انجام میشود. فرد به لطف الگوهای بصری واضح، تصاویر و گرافیکهای مختلف که کلمات کمتری در خود دارند موضوع را بهتر درک میکند. جالب اینجاست چنین فردی به معنای واقعی غرق در جزئیاتی میشود که ممکن است برای دیگران عادی باشد و ارتباط خوبی بین اجزای بصری پیدا میکند.
آموزش مناسب برای افراد بصری
این گروه از در اختیار داشتن خطوط و رنگها و زندگی میان جدولهای مختلف و شکلهای ریزودرشت لذت میبرند و با پاورپوینت، ویدئو و عناصر گرافیکی میانه خوبی دارند. آنها را با هر آنچه چشمهایشان را نوازش میکند تنها بگذارید.
یادگیری شنیداری
او با شنیدن، میآموزد. درواقع ۷۵% اطلاعات را اینگونه در ذهن ذخیره میکند. قسمت عجیب ماجرا اینجاست که ۳۰% افراد آموزندههای شنیداری هستند درحالیکه بخش زیادی از فضای آموزشی روی این روش یادگیری متمرکز است.
شاید برایتان جالب باشد
سادهترین برنامه برای آموزش به این افراد، آموزش مبتنی بر شنیدن است. حتی مدارس هم از اهمیت آن غافل نشدهاند!
آموزش مناسب برای افراد شنیداری
او با دعوت به یک سخنرانی، فروارد یک پادکست به پیامرسان یا برگزاری کلاس به روش صوتی ( معلم و دانشآموز)، شرکت در گفتوگوها یا مذاکرات ( حتی شنونده صرف بودن) یا فعالیت در چتهای گروهی انرژی میگیرد و بهتر میآموزد. دسترسی به این منابع یادگیری انگیزه کافی به او میدهد.
چنین فردی بیشتر به ارائه شفاهی موضوع علاقه دارد و اگر دانشآموز باشد از پای تخته رفتن و درس جواب دادن لذت میبرد. برای او با صدای بلند حرف زدن و دیدهها و شنیدهها را تعریف کردن جذاب است. در میان همه انواع یادگیری، آموزندههای شنیداری نمیتوانند با دیدن یاد بگیرند چون اهل تکرار کردن دیدههایشان هستند.
ارتباط با آموزنده/ افراد شنیداری چگونه است؟
خیلی ساده! با او حرف بزنید. فقط فراموش نکنید که اگر در موقعیت جلسه یا هر نشست مشابه هستید لحن گفتار حرف اول را میزند. برای خروج از یکنواختی چنین فضاهایی بهترین راهکار جلبتوجه چنین افرادی با تغییر لحن است. آنها با نمودار و اینفوگرافی خوشحال نمیشوند!
•• مهم: از ترفند یادداشت کلمات روی تخته که ممکن است واضح شنیده نشوند یا عموماً سخت تلفظ هستند نباید غافل شد.
حتی میتوان در یک دورهمی بهراحتی تشخیص داد که کدام شخص، شنیداری است. او در مکالمات سؤال زیادی میپرسد و عموماً تمایل بیشتری برای به زبان آوردن هر آنچه مربوط به موضوع گفتوگو میشود دارد. تنها چیزی که ممکن است حواس او را پرت کند، صداهای بیرونی میتواند باشد. پس گفتوگو، جلسه یا هر برنامه مرتبط دیگر را طوری باید مدیریت کرد که کوتاه، مفید و تأثیرگذار باشد با تأکید بر کوتاه بودن.
این دسته از افراد بهخوبی شما را با تعریفها و بازخوردهای مؤثر خود بهصورت کلامی به وجد میآورند و جالب است بدانید که با یادگرفتن دستورالعملها دیگر نیاز نیست نکتهای را برایشان بازگو کنید.
یادگیری زبانی
او با صحبت کردن و زبان است که میآموزد. از چنین افرادی بهعنوان کتابخوانهای کهنهکار نام میبرند که قدرت یادگیری چند زبان را دارند. او با اشاره به ظرافتهای زبانی در زبان مادریاش میتواند برای اطرافیان جذاب باشد.
یادگیرنده متکی به زبان و ادبیات مثل شخصی که در یک گروه کتابخوانی کتاب میخواند از پرسشهای مشخص برای درک مطلب استفاده میکند. از طرفی ارتباط با او عموماً ساده است. چراکه بعد از شنیدن حرفهای شما میتواند چکیدهای ازآنچه گفتید ارائه بدهد تا نشان بدهد چقدر به حرفهای شما دقت کرده است و آیا شنونده فعال این رابطه بوده یا خیر.
آموزش مناسب برای افراد زبانی
افراد زبانی هر چیزی را که شما مینویسید در نظر میگیرند. پس بهترین روش ارتباط و آموزش به آنها استفاده از تختههای مباحثه است تا هر نکتهای در دسترس دید آنها و شما قرار بگیرد.
همچنین حضور در گروههای مباحثه کوچک، کتابخوانیهای هدایتشده و تمرینهای نوشتاری برای این گروه جذاب است. برنامههای تلویزیونی و فیلمهایی که زیرنویس دارند هم از جمله موردعلاقه های آنها شمرده میشوند.
یادگیری محاسباتی/ عقلانی
او اهل استفاده از فرایندهای متفاوت برای مرحلهبندی با هدف یادگیری است. چیزی در مورد روش علمی شنیدهاید؟ این روش بهترین مثال است که مراحل زیر را شامل میشود:
◄ مشاهده دقیق
◄ زیر سؤال بردن و شک به مشاهدات
◄ در نظر گرفتن فرضیات شناختی که روی برداشت افراد از مشاهدات تأثیر دارد.
تجزیهوتحلیل موضوعات با هدف حل مسئله هنر این گروه از افراد است. بنابراین اگر نگران سطح کیفی روند آموزشی خود هستید، یادگیرنده عقلانی بهراحتی شما را راهنمایی خواهد کرد.
آموزش مناسب برای افراد محاسباتی/ عقلانی
آنها مهارت خوبی در شناسایی مشکل و ارزیابی آن دارند. روش بازی گونه سازی Gamification یا یادگیری مبتنی بر تلاش و پاداش خارج از فضای سنتی و خشک آموزشی، انگیزه بیشتری به این یادگیرندهها میدهد.
همچنین از فهرست بندی مطالب، ساخت نمودار و دنبال کردن یک ساختار منطقی برای یادگیری مطالب جدید استقبال میکنند.
یادگیری درونی Intrapersonal
او بهتنهایی و تفکر برای جذب اطلاعات جدید نیاز دارد. فضا و زمان کافی برای این متفکرین خاموش دو عنصر حیاتی بهحساب میآید تا به لطف آن بتوانند مواد جدید را یکپارچه کنند. نتیجه میشود دیدگاههای عمیقی که اطلاعات قدیمی را در تنظیمات جدید قرار میدهد.
روش این نوع از بهترین انواع یادگیری گردآوری نظرات جدید و ایجاد ارتباط بین هر آنچه ممکن است شفاف نباشد، است.
آموزش مناسب برای افراد درونی
این گروه از افراد به نقش زمان برای تفکر انعکاسی اهمیت زیادی میدهند. وقتی اطرافیان این اهمیت را درک کنند و حتی فرصت بیشتری به آنها بدهند، نتیجه مشارکت بیشتر در گروهها و مباحثات خواهد بود. اگر در جمع خود کسی را دارید که بهخوبی حوادث را گزارش میدهد یا ارزیابی خوبی در مورد برنامهها ارائه میکند، او یک یادگیرنده درونی است.
•• مهم: انیشتین، سقراط، افلاطون و بسیاری از متفکرین برجسته جهان که شیفته صرف زمان بیشتر برای یادگیری و تفکر بودند از جمله این افراد هستند.
یادگیری بین فردی Interpersonal
ارتباطات اجتماعی و عموماً، مردم برای چنین فردی اهرم یادگیری هستند. تعاملات بین فردی کمک میکند تا آنها بهخوبی اطلاعات را دریافت و پردازش کنند. آنها راهحلهایی را که اجتماع ارائه میکند و بحث و تبادلنظر را یک پل ارتباطی خوب برای انتقال اطلاعات به حافظه میدانند.
خاصیت برونگرا بودن این افراد و بالا بودن سطح هوش هیجانی آنها یک دلیل محکم برای هدایت بحثهاست و در چنین جمعهایی میتوانند راهحلهای اجتماعی خوبی ارائه بدهند. همچنین توانایی قابلتوجهی برای ارزیابی افراد در فرایند یادگیری دارند و اطلاعات خوبی در این مورد به گروه میدهند.
آموزش مناسب برای افراد برونگرا
این گروه از افراد علاقهمند بهموقعیتهای اجتماعی هستند. با هدایت فرایند یادگیری آنها از گروههای کوچک به جمعهای بزرگ و تأثیرگذار میتوانید شاهد تقویت یادگیری آنها باشید.
یادگیری حرکتی Kinesthetic
او با عمل کردن یاد میگیرد. برای چنین فردی توضیح دستورالعمل کافی نیست بلکه باید با دستانش تجربه کند و وارد عمل شود.
آموزش مناسب برای افراد حرکتی
آموزشهای تجربی (در حین کار) بهترین روش یادگیری برای این دسته از آموزندههاست. پیشنهاد میکنم همراه با یادگیرنده، یک مربی حضور داشته باشد تا تمرینهای عملی را در فرایند آموزش انجام دهد. انتخاب آموزشهای مجازی VR یا واقعیت افزوده AR هم از دیگر روشهای یادگیری به این افراد است.
•• مهم: توجه داشته باشید که یادگیری حرکتی بهخوبی آموزش نوشتاری یا تصویری مفید نیست و تأثیر ندارد.
آشنایی با ۵ نوع از انواع اختلالات یادگیری
اختلالات یادگیری یا ریشه ژنتیک دارد یا فاکتورهای عصبی طوری کارکرد مغز را تحت تأثیر قرار میدهند که روی فرایندهای شناختی مرتبط با یادگیری فرد اثر میگذارند. چنین مشکلاتی مهارتهای اصلی مثل خواندن، نوشتن یا محاسبه کردن را دچار اختلال میکنند و در حالت عمیقتر ممکن است به مهارتهایی مثل سازماندهی، برنامهریزی زمانی، تفکر انتزاعی، حافظه کوتاه/بلندمدت و توجه آسیب وارد کنند.
تفکر عینی و انتزاعی به چه معنا هستند و چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
تفکر عینی در دوران خردسالی و کودکی وجود دارد
این اختلالات بهگونهای هستند که زندگی شخصی و حرفهای فرد و روابط او را تحت تأثیر قرار میدهند. اما اگر در سالهای ابتدایی مدرسه این نارساییها شناسایی و درمان شوند در بزرگسالی برای فرد دردسر جدی ایجاد نمیکند. درحالیکه با نادیده گرفتن این موضوع و تأخیر در شناسایی نشانهها، اختلالات در دوران تحصیل قبل از دانشگاه و زندگی کاری فرد گریبان او را میگیرد و مشکلات جدی برایش به همراه دارد بیآنکه بداند چرا مشکلاتی در روابط و کار خود دارد.
•• نکته: اختلالات یادگیری را نباید با مشکلات یادگیری اشتباه گرفت. دومی بیشتر به دلیل ناتوانی بینایی، شنیداری و حرکتی اتفاق میافتد یا ناشی از اختلالات ذهنی و همچنین اختلالات عاطفی و همچنین به دلیل نابرابریهای محیطی، فرهنگی یا اقتصادی ایجاد میشود.
بهصورت کلی اگر بخواهم اشاره کنم، اختلالات در انواع یادگیری در افرادی تشخیص داده میشود که میانگین یا بالاتر از میانگین بهره هوشی را دارند. در چنین وضعیتی اغلب شکافی بین ظرفیت فردی و دستاوردهای واقعی به وجود میآید و به همین دلیل آن را « اختلال پنهان» مینامند؛ فرد ظاهراً بسیار عادی به نظر میرسد و شخصیت باهوشی دارد که دستاوردهایش در تحصیل، کار، روابط و سایر تعاملات چشمگیر است. شاید بهتر باشد با پنج نوع از شایعترین انواع این ناتوانیها بیشتر آشنا شویم.
دیس کالکولیا Dyscalculia
یا اختلال ریاضی که برگرفته از کلمه calculation ( محاسبه) است توانایی فرد برای درک اعداد و یادگیری ریاضی را هدف قرار میدهد.
افرادی که با این نوع اختلال از انواع یادگیری دستوپنجه نرم میکنند مهارتهای محاسبه آسیبدیدهای دارند و بهسختی میتوانند اعداد به بفهمند و از پس معادلات ریاضی بربیایند.
این ناتوانی ارتباط نزدیکی با ضعف بیان اعداد اصلی و همچنین پردازش محاسباتی دارد که درنهایت باعث میشود فرد دستهبندی اعداد را انجام دهد ولی قادر به شمارش نباشد.
ازآنجاکه مهارتهای ریاضی برای حل مسائل ریاضی در سطح بالاتر لازم است، ضعف تفکر تحلیلی هم احتمالاً در این افراد تشخیص داده میشود.
دیس گرافیا Dysgraphia
یا اختلال نوشتن، توانایی نوشتن و مهارتهای حرکتی فرد را هدف قرار میدهد.
این ناتوانی شامل اختلال در نوشتن خودکار و منطقی حروف و اغلب عددنویسی میشود که مورد دوم ناهماهنگیهایی را در دانش ریاضی فرد ایجاد میکند.
دیس گرافیا باعث میشود تا فرد درگیر مشکلاتی در به خاطر سپردن و بازخوانی خودکار حروف و اعداد باشد. همچنین از دیگر دردسرهای ناشی از اختلال موردنظر، ناتوانیهای اجرایی مثل برنامهریزی و سازماندهی است.
دیس لکسیا Dyslexia
یا نارساخوانی، توانایی فرد در روانخوانی واژهها را هدف قرار میدهد.
روانخوانی، فهم معنی و تلفظ واژهها از جمله مشکلات فرد درگیر این اختلال است. با چنین زمینهای وقتی فرد باید درک درستی از مطلب و متن موردنظر داشته باشد به مشکل جدی برمیخورد.
این نوع اختلال در انواع یادگیری کاری میکند تا بیشتر مواقع فرد دچار کمبود آگاهی آوایی و واجی شود و این به معنی ضعف در شنیدن و تشخیص و تلفظ ساختار آوایی کلمات شود. بدین ترتیب نباید از او انتظار درک آوایی و بخشبندی درست کلمات را داشت.
همچنین احتمال ناتوانی فرد در پردازش خطی کلمات در یک جمله وجود دارد. یعنی او نمیتواند حروف یا ترکیبی از کلمات صدادار را بهصورت روان و گویا بخواند.
اختلال غیرکلامی non-verbal learning disabilities
ناگفته نماند که این نوع بهتازگی در فهرست پنج اختلال یادگیری مهم قرار گرفته است. بنا بر پژوهشهای انجامشده، حدود ۵% افراد با اختلالات یادگیری از مشکلات شناختی-رفتاری و تحصیلی رنج میبرند که مرتبط با همین ناتوانی یادگیری غیرکلامی است.
در همین مطالعات مشخص شد که ناتوانیهای غیرکلامی مربوط به مشکلاتی در سه حوزه مهم زیر دارند:
- مهارتهای حرکتی motoric skills
- حافظه دیداری- مکانی visual-spatial organizational memory
- توانمندیهای اجتماعی social abilities
نکته جالبتوجه تواناییهای مناسب و کافی افراد درگیر به این اختلال در داشتن گنجینه واژگانی خوب، مهارتهای زبانی پایه و خواندن و درک مطلب قوی است.
اختلال زبانی نوشتاری/ شفاهی Oral / Written Language Disorder
توانایی درک فرد ازآنچه میخواند و میگوید را هدف قرار میدهد.
فرد درگیر این اختلال و همچنین اختلال ویژه درک مطلب مشکلاتی در درک یا بیان شفاهی یا نوشتاری موضوع دارد. ضعف چشمگیر فرد در درک معنا و شناخت دستور زبان متن از دیگر مشکلات گریبان گیر او به شمار میآید.
نمونه زیر بهخوبی کمبود چنین توجهی را در فرد نشان میدهد:
« پتو روی کودک کشیده شده است.»
درحالیکه فرد مبتلابه اختلال درک مطلب و دستور زبان، میتواند جمله « کودک روی پتو کشیده شده است» را هم درست بداند.
معرفی کتاب
شاید فرصت خوب باشد تا با دانلود رایگان اپلیکیشن ذهن، گشت کوتاهی در کتابخانه صوتی مجموعه بزنید و با انتخاب چند کتاب راهگشا، درک بهتر و عمیقتری از فرایند یادگیری و اتفاقات اعجابانگیزی که در این مسیر برای مغز میافتد پیدا کنید.
بهتر میدانم چند نمونه از کتابهای صوتی شنیدنی را معرفی کنم:
از خوب به عالی اثر جیم کالینز James C. Collinse
با خواندن این کتاب ، بیشتر باورهای فعلی خودتان را زیر سؤال میبرید. این کتاب تعاریفی جدید از واژههایی چون مدیرعامل قدرتمند، مدیریت، به دست آوردن تمام و کمال و یکپارچه کردن سازمانها ارائه میدهد و میفهمیم که متوسط بودن برای موفق بودن کافی نیست بلکه خوب بودن و حرکت بهسوی عالی شدن، کلید موفقیت است.
شاید فکر کنید از خوب به عالی یک کتاب مدیریتی و مناسب برای صاحبان کسبوکار است؛ اما این کتاب راز رسیدن به عالیترین جایگاه انسانی و تفکر خلاق را به شما میآموزد. این کتاب به شما یاد میدهد در هر موقعیتی که قرار دارید، میتوانید با وسعت بخشیدن نگرش خود، به جایگاهی والاتر دستیابید.
۵۹ ثانیه به قلم ریچارد وایزمن Richard wiseman
وایزمن در کتاب ۵۹ ثانیه، یک کتاب خودیاری مؤثر و کمککننده، به شما میآموزد که فکر کردن چطور میتواند شکل رفتار شما را تغییر دهد و تغییرات بزرگی در زندگیتان به وجود بیاورد. با خواندن این کتاب خواهید آموخت که: چرا حتی فکر به ورزش کردن و به باشگاه رفتن هم میتواند به حفظ فرم بدنتان کمک کند. چطور گل در گلدان خانه میتواند شما را به انسان خلاقتری تبدیل کند. چرا کارهای عجیب و درعینحال بیاهمیتی مانند قرار دادن یک مداد میان دندانها میتواند باعث شادی شما شود!
هردو کتاب را با صدای گرم خانم کاترین صادقپور خواهید شنید.
پایانبخش
سفر به دنیای شگفتیهای مغز شاید بهتازگی و با پیچیدهتر شدن زندگیهای سنتی و ساده جوامع انسانی، جذابیت پیدا کرده است. بسیاری از ما شاید حتی برایمان مهم نبوده باشد که چطور میشود برای یک رفتار تکراری در زندگی، چنین دستهبندی مهم، متنوع و جالبی داشت. در این مقاله شما با هفت مورد از انواع یادگیری بیشتر آشنا شدید و احتمالاً برایتان تازگی و لطف قدم گذاشتن به باغی مخفی را داشته باشد!
دراینبین، اختلالات یادگیری از جمله وابستههای فرایند یادگیری در زندگی بشر است که در زندگی مدرن بیشازپیش جلبتوجه میکند. درواقع این نوع اختلالات مشکلی نیست که با انواع روشهای درمانی برطرف شود. بلکه فرد مبتلا و اطرافیان درگیر باید آن را به چشم یک چالش در تمام طول عمر فرد ببینند.
اگرچه با چاشنی حمایت درست و مداخلات درمانی و دارویی مناسب و بهموقع فرد مبتلا دستاوردهای چشمگیری در عرصههای مختلف زندگی خواهد داشت.
به خاطر بسپاریم که اختلالات یادگیری یک چتر است که تعدادی از خاصترین ناتوانیها را در زیر خود جا داده است و از جمله آنها میتوان دیسلکسیا و دیسگرافیا را نام برد. بهترین کمک دیگران به فرد درگیر این است که این نشانهها را شناسایی و برای کمک به فرد کمکهای راهبردی در نظر بگیرند.
منبع:
https://www.verywellmind.com/learning-theories-in-psychology-an-overview-2795082
https://ldaamerica.org/types-of-learning-disabilities/
https://www.inc.com/molly-reynolds/how-to-spot-visual-auditory-and-kinesthetic-learni.html
من مینویسم. در کنار سفر، مهربانی، آشپزی و سکوت، از این هنر، برای معنا دادن به زندگی ام بهره میبرم.