انتقاد سازنده چیست و چطور باید انتقاد کنیم؟

خب! حالا که با زیروبم انتقاد، ویژگی‌های انتقاد و آداب انتقاد سازنده آشنا شدیم، بد نیست که از شیوه درست انتقاد کردن هم بدانیم. بیایید بررسی کنیم که اگر خواستیم انتقاد کنیم چطور باید رفتار کنیم که نه سیخ بسوزد نه کباب!

موقعیت مناسب

فکر می‌کنم این سومین باری باشد که از اهمیت موقعیت مناسب برای انتقاد با شما صحبت کرده باشم. امیدوارم این تاکید به درستی اهمیت بالای موقعیت در انتقاد را به شما یادآوری کرده باشد. قبل از هرچیزی باید موقعیت و زمان مناسب انتقاد کردن را پیدا کنید و هرلحظه که به ذهنتان رسید، انتقادتان را شروع نکنید.

این کار را انجام ندهید: وقتی از رفتار دوستتان دل‌آزرده و عصبانی هستید؛ شروه به انتقاد ازاو نکنید. وقتی از کسی انتقاد دارید، انتقادتان را در جمع بیان نکنید و بانید که این کار باعث می‌شود که مخاطبتان به شدت از شما آزرده شود و خجالت بکشد. این کار تاثیر بسیار بدی بر طرف مقابلتان خواهد گذاشت.

این کار را انجام بدهید: هنگام عصبانتی اجازه بدهید که تا حدودی عصبانیتتان فروکش کند و از تکنیک‌های کاهش عصبانیت استفاده کنید.

بعد از آنکه آرام شدید دوباره به مسئله فکر کنید و اگر همچنان نظرتان این است که باید نظرتان را نسبت به نقص کار طرف مقابل به او بگویید، در زمان مناسب و دور از جمع حرفتان را بزنید. اگر فکر می‌کنید که ممکن است عصبانی شوید یا بحثتان به جاهای بدی بکشد، بهترین کار این است که به او پیام بدهید و حرفتان را بزنید.

بر نقاط مثبت طرف مقابل متمرکز شوید و سپس ضعف‌هایش را بگویید

منصفانه‌ترین کار در انتقاد این است که قبل از صحبت از ویژگی‌های منفی طرف مقابلتان، اول از ویژگی‌های مثبت او بگویید. این کار احساس خوبی به مخاطب می‌دهد.

وقتی از ویژگی‌های مثبت کار یا رفتار طرف مقابل صحبت می‌کنید، او درک خواهد کرد که شما از انتقادتان غرضی ندارید و دوست دارید که او پیشرفت کند. صحبت از ویژگی‌های مثبت باعث می‌شود که مخاطب بفهمد شما منصفانه رفتار کرده‌اید و نگاهتان صرفا منفی نبوده است.

این کار را انجام ندهید: هرگز از همان ابتدا شروع به برشمردن ویژگی‌های منفی نکنید. بدون مقدمه به کسی که صاحب اثر یا کار خاصی است، نگویید من این قسمت کار را نپسندیدم یا این قسمت رفتار تو مشکل دارد. این کار باعث می‌شود که مخاطب از برخورد شما احساس بدی دریافت کند و به باقی حرف‌هایتان گوش ندهد.

این کار را انجام بدهید: می‌توانید قبل از هرچیزی درمورد ویژگی‌ها و نقاط مثبت اثر یا شخصیت مخاطب صحبت کنید. به او بگویید که از مهربانی‌اش یا اینکه به فکر دیگران است خوشتان می‌آید. به نظر شما او شخص دوست‌داشتنی و مثبتی است اما ای کاش که انقدر زود جوش نبود.

افراط و تفریط نکنید

یکی از ویژگی‌های انتقاد سازنده تنظیم طول آن با حوصله مخاطب است. پرداختن بیش‌از اندازه به انتقاد و طولانی کردن بحث باعث فرسایش روحی طرف مقابل می‌شود و باعث خواهد شد که حرف شما تاثیر عکس داشته باشد.

خوب است که حرفتان بعد از مقدمه‌چینی مناسب، کوتاه و خلاصه باشد و روی نظرتان هم زیاد پافشاری نکنید. اگر در مخاطبتان کشش مناسبی ندیدید، حرفتان را کوتاه کنید و بیش از این ادامه ندهید.

این کار را انجام ندهید: اگر بدون اینکه به طرف مقابلتان و حوصله او توجه کنید حرف‌هایتان را شروع کنید و توجهی به کشش او نداشته باشید، قطعا تاثیر حرف‌هایتان کم خواهد شد. صحبت‌های طولانی‌مدت یا تکرار بیش از اندازه یک مسئله، روی اثرگذاری آن تاثیر بدی خواهد گذاشت.

این کار را انجام بدهید: قبل از اینکه شروع به صحبت کنید، از او بپرسید که آیا حوصله شنیدن حرف‌هایتان را دارد یا نه. بعد از شنیدن پاسخ مثبت، کارتان را شروع کنید و تا جایی که می‌توانید مختصر و مفید حرف بزنید.

به او راه‌حل جایگزین ارائه دهید

صرف انتقاد کردن از شما منتقد سازنده نخواهد ساخت. شما باید بتوانید راه‌حل جایگزین و مناسب ارائه کنید و اگر فکر می‌کنید که از ارائه راه‌حل عاجز هستید، بهتر است که حرفی نزنید. انتقادی سازنده و مناسب است که بتواند راه را به مخاطب نشان بدهد و او را به درستی هدایت کند.

این کار را انجام ندهید: به او نگویید من از این کاری که انجام داده‌ای خوشم نیامده است.این کار شما را به یک منتقد صرفا منتقد تبدیل خواهد کرد که شنیدن حرف‌هایش برای دیگران آزاردهنده خواهد بود.

این را انجام بدهید: قبل از صحبت پیش خودتان فکر کنید که بهتر بود دوستتان به جای رفتاری که به نظرتان مناسب نبوده است، چه رفتار انجام می‌داد؟ بعد از اینکه از رفتار او انتقاد کردید، به او بگویید به نظر من این رفتار مناسب‌تر است و اگر این کار را انجام بدهی، تاثیر بهتری ری دیگران خواهی گذاشت.

از کلی‌گویی دوری کنید

کلی و مبهم صحبت کردن، ارزش نقد را کاهش خواهد داد. شما با کلی گویی به طرف مقابلتان این سیگنال را ارسال خواهید کرد که اطلاعات خاصی در زمینه موردنظر ندارید و صرفا از روی غرض شخصی حرف می‌زنید. درعوض صحبت از جزئیاتی که مدنظرتان است اعتبار و ارزش نقد شما را بالا خواهد برد.

این کار را انجام ندهید: نگویید من از رفتارهای تو خوشم نمی‌آید. احتمالا شنونده با خودش فکر می‌کند که کدام رفتار؟ آیا واقعا رفتاری از من او را ناراحت کرده است یا کلا از من خوشش نمی‌آید؟

این کار را انجام بدهید: سعی کنید دقیقا درمورد همان مسئله‌ای که شما را ناراحت کرده  یا به نظرتان اشتباه است حرف بزنید. جزئی صحبت کنید و به موارد خاص اشاره کنید تا مخاطب متوجه منظور دقیق شما شود. به این ترتیب او خواهد فهمید که شما با کلیات اثر یا رفتار او مشکلی ندارید و صرفا مسئله‌ای جزئی به نظرتان اشتباه و غلط آمده است.

به او نگویید که اشتباه می‌کند

صادر کردن حکم کلی و مشخص کردن درست یا غلط بودن رفتار یا کار کسی، باعث ایجاد احساس منفی در او خواهد شد. علاوه‌براین، افراد با شنیدن عباراتی که آن‌ها را از منظر درست یا غلط بودنشان مورد بررسی قرار می‌دهند احساس خواهند کرد که درحال قضاوت شدن هستند.

واقعیت هم جز این نیست. وقتی کسی را از نظر درست یا غلط بودن بررسی می‌کنید، از انتقاد سازنده دور و به قضاوت نزدیک شده‌اید.

این کار را انجام ندهید: به مخاطبتان نگویید که این طرز رفتار اشتباه است. او در مقابل جملاتی که از این جنس هستند جبهه می‌گیرد و می‌خواهد اثبات کند که اشتباه نکرده است و احتمالا کارتان به درگیری لفظی خواهد کشید.

این کار را انجام بدهید: به او بگویید که فکر می‌کنید اگر به جای فلان کار، کار دیگری انجام می‌داد بهتر بود. این جملات تاثیر بهتری را در شنونده خواهند گذاشت و او به حسن نیت شما اعتماد خواهد کرد.

مکالمه داشته باشید

حرف بزنید. از تک‌گویی و مونولوگ بپرهیزید و اجازه بدهید که مخاطبتان هم حرف بزند و از خودش دفاع کند.

شاید او حرف‌هایی داشت که با شنیدن آن‌ها قانع شدید که کار درستی را انجام داده است. مکالمه داشتن و گفت‌وشنود باعث می‌شود که به سادگی طرف مقابل را مورد تحکم قرار ندهید و به او حق دفاع از خودش را بدهید.