آزمون هوش هیجانی چگونه و با چه هدفی انجام می شود؟

بد نیست پیش از آنکه  در مورد آزمون هوش هیجانی و انواع آن بخوانیم، بیشتر با عبارت « هوش هیجانی» آشنا شویم.

هوش هیجانی Emotional intelligence  که معروف است به EI نشان‌دهنده سطح توانایی فرد در پذیرش، کنترل و ارزیابی احساسات شخصی خود در موقعیت های متفاوتی از جمله زندگی شخصی عاطفی و زندگی کاری است.

نکته جالب‌توجه در تفاوت دیدگاه‌ها در مورد اکتسابی یا ذاتی بودن هوش هیجانی است؛ گروهی از دانشمندان و پژوهشگران معتقدند که با آموزش می‌توان هوش هیجانی را فراگرفت و آن را تقویت کرد؛ درحالی‌که جمع دیگری از اهالی فن بر ذاتی بودن این توانایی ذهنی در فرد اتفاق‌نظر دارند.

البته که بیان و کنترل عواطف شخصی مهم است؛ ولی فراموش نکنید که این توانایی، فرد را مسلح به قدرت درک و تفسیر احساسات دیگران هم می‌کند. هوش هیجانی بالا کمک می‌کند تا عواطف دیگران را به‌درستی درک کنیم.

◄ زندگی با روحی که درکی از اندوه شخصی یک دوست یا خشم فروخورده یک همکار درمانده ندارد، چقدر می‌تواند ملال‌انگیز باشد!

بهتر است بدانید: در حال حاضر بسیاری از پژوهشگران بر تأثیر هوش هیجانی در مقایسه با ضریب هوشی یا IQ در موفقیت فردی برای بهره‌مندی از یک زندگی باکیفیت، تأکید دارند.

هدف از انجام آزمون هوش هیجانی چیست؟

به بیان ساده، آزمون هوش هیجانی تفاوت‌هایی با آزمون ضریب هوشی دارد. این آزمون مبتنی بر فرضیاتی است که در آن به مجموعه‌ای از مهارت‌های حل مسئله و مدیریت احساسات فردی توجه شده است.

با این اوصاف، بزرگان حوزه پژوهش هوش هیجانی ازجمله مایر Mayer ، برادبری Bradberry و گریوز Greaves، شرینگ Schering معتقدند که آزمون هوش هیجانی پا را فراتر از ارزیابی مهارت‌های فردی گذاشته و با انجام آن قرار است که یک توانایی متمایز که عیناً قابل‌اندازه‌گیری است شناسایی شود.

پرسشنامه آزمون هوش هیجانی

پیشنهاد میکنم برای آشنایی بهتر با محتوای چنین آزمونی که روزبه‌روز بر محبوبیت و تأثیرگذاری آن افزوده می‌شود یک نمونه از پرسشنامه آزمون را مطالعه کنید.

در این پرسشنامه، پانزده جمله خبری در نظر گرفته شده است و پاسخ دهنده با پاسخ به تمام این جملات می‌تواند معرفی درستی از خود به درمانگر ارائه بدهد. این معرفی بسیار بهتر از آن چیزی است که فرد در مورد خودش فکر می‌کند:

• من می‌توانم احساسات متفاوت خودم را تشخیص بدهم.
• وقتی احساس ناامیدی دارم، بداخلاق می‌شوم.
• اطرافیانم می‌گویند که شنونده خوبی هستم.
• من قلق خودم را، در زمان نگرانی یا غمگین بودن، میدانم.

[su_box title=”همچنین بخوانید: ” style=”bubbles” box_color=”#a631a8″ radius=”20″]

[su_animate type=”shake” duration=”0.5″]خودشناسی چیست؟ هفت گام برای اینکه خودمان را بهتر بشناسیم

[/su_box]

• از سازمان‌دهی کردن لذت می‌برم.
• تمرکز کردن در بلند مدت برای من سخت است.
• کنار گذاشتن مسئله وقتی ناامید یا اندوهگین هستم برایم سخت است.
• نقاط قوت و ضعف خودم را می‌شناسم.
• اهل جدل و مذاکره نیستم.
• حس می‌کنم علاقه‌ای به شغلم ندارم.
• برای اینکه سطح خودم را بدانم و بهتر بشوم، جویای نظر دیگران هستم.
• اهل اهداف بلند مدت هستم و مرتباً مسیر پیشرفت خود را بازنگری می‌کنم.
• به نظرم درک احساسات دیگران، آسان نیست.
• توافق با دیگران برای من چالش بزرگی است.
• از مهارت‌های « شنونده فعال» در گفت و گوهایم با دیگران استفاده می‌کنم.

می‌توان به هریک از این جملات با « هرگز»، «تقریباً»، «گاهی وقت‌ها»، « بیشتر اوقات» و «همیشه» پاسخ داد.

هوش هیجانی چگونه اندازه‌گیری می‌شود؟

در آزمون هوش هیجانی، مواردی هستند که برای اندازه‌گیری سطح هوش هیجانی انجام می‌شوند. به‌صورت کلی دو نوع آزمون وجود دارد:

◄ آزمون مبتنی بر ارزیابی شخصی( خود سنجی self-report tests )

◄ آزمون مبتنی بر ارزیابی درمانگر ( توانایی سنجی ability tests )

آزمون خود سنجی

این نوع آزمون هوش هیجانی رواج زیادی دارد و به عبارتی ساده‌ترین روش برای ارزیابی و سنجش دامنه EI به شمار می‌آید.

در یک چنین آزمون‌هایی، فرد پاسخ دهنده شخصاً به رفتارهای شخصی خودش نمره می‌دهد.

● آزمودنی در پاسخ به جمله « اهل جدل و مذاکره نیستم.» از پاسخ‌های گفته شده انتخاب می‌کند؛ این نوع سنجش، یک نوع خود سنجی است.

بهتر است بدانید: می‌توانید با انواع مختلف آزمون هوش هیجانی مبتنی بر خود سنجی که در وب‌سایت‌های داخلی منتشر شده است، نمره هوش هیجانی خود را در کوتاه‌ترین زمان ممکن بدانید. اما به‌اندازه آزمون توانایی سنجی که زیر نظر یک درمانگر متخصص انجام می‌شود، دقیق و ثابت نیست.

آزمون توانایی سنجی

« قرار گرفتن در موقعیت» حقیقی، روش ارزیابی احساسات فرد در این نوع آزمون هوش هیجانی است. این نوع آزمون‌ها معمولاً زمینه بروز توانایی‌های فردی را فراهم می‌سازند که درمانگر نقش نمره دهنده را خواهد داشت.

انواع آزمون هوش هیجانی مبتنی بر توانایی سنجی

آزمون هوش هیجانی زیر نظر درمانگر با چند روش انجام و ارزیابی می‌شود:

آزمون مایر/سالووی/کاروسو MSCEIT

مایر و سالووی نخستین پژوهشگرانی بودند که در سال ۱۹۹۰، هوش هیجانی را به عنوان زیرمجموعه هوش اجتماعی Social Intelligence معرفی کردند.

در این ارزیابی فردی، چهار شاخه از مدل هوش هیجانی با طرح ۳۳ پرسش اندازه‌گیری می‌شود. سنجش توانمندی‌های آزمودنی مبتنی بر وظایفی است که به‌منظور آشنایی، ساده سازی، شناخت و کنترل احساسات به او سپرده می شود.

پرسشنامه صلاحیت اجتماعی و عاطفی  ESCI

نام قدیمی این آزمون، پرسشنامه خودارزیابی است که شامل نمره اولویت‌بندی فردی به توانمندی‌ها در موقعیت‌های مختلف می‌شود.

از این روش سنجش هوش هیجانی به‌منظور ارزیابی صلاحیت‌های عاطفی و اجتماعی فرد که او را تبدیل به رهبری قدرتمند می‌کند، استفاده می‌شود.

آزمون برادبری Bradberry و گریوز Greaves

دکتر تراویس برادبری و جین گریوز در سال ۲۰۰۴ این آزمون را گردآوری و تدوین کردند. در آزمون هوش هیجانی برادبری و گریوز، آزمودنی از نمره کل EI خود با پاسخ به چند پرسش آگاه می‌شود.

با انجام این آزمون فرد متوجه واکنش‌های پرتکرار خود در موقعیت‌های مختلف خواهد شد و برای او، نمره‌ای بین ضعیف تا عالی در نظر گرفته می‌شود.

مهم: بد نیست بدانید که تا پیش از پانزده سالگی سنجش هوش هیجانی ممکن نخواهد بود. افرادی که در بازه سنی ۱۷-۲۴ سال هستند می‌توانند ازآزمون برادبری برای سنجش هوش هیجانی خود استفاده کنند.

در زمان پاسخ به پرسش‌های آزمون برادبری و گریوز به این نکات حتماً توجه کنید:

◄ واکنش (های) خود در همه موقعیت‌ها را با دقت و آگاهانه در نظر بگیرید. موقعیت‌هایی که در آن‌ها به‌خوبی ظاهر می‌شوید کافی نیستند.

◄ به زمان واکنش و میزان تکرارپذیری آن در زمان پاسخ حتماً اشاره کنید.

آزمون بار-آن Bar-On

آزمون هوش هیجانی بار-آن برخلاف آزمون برادبری و گریوز که نمره کلی هوش هیجانی را در نظر می‌گیرد، به جزئیات در ارزیابی EI فرد توجه می‌کند.

مهم: در این آزمون توجه و تأکید بر نقاط ضعف و قوت فرد است.

آزمون بار-آن در سه دسته، EQ یا نمره ضریب احساسی فرد را مشخص می‌کند:

◄ نمره کل هوش هیجانی

◄ نمره بر اساس پنج مؤلفه هوش هیجانی (سازگاری، روابط بین فردی، روابط درون فردی، مدیریت استرس، خلق‌وخوی عمومی)

◄ نمره بر اساس پنج مؤلفه هوش هیجانی ( خودآگاهی، خود ابرازی، احترام به خود، خودشکوفایی، استقلال)

آزمون شرینگ Schering

این نوع آزمون در پنج دسته‌بندی برای آزمودنی، طرح پرسش می‌کند:

• خودکنترلی ( ۷ پرسش)
• خودآگاهی ( ۸ پرسش)
• خود انگیزی (۷ پرسش)
• هوشیاری اجتماعی یا همدلی( ۶ پرسش)
• مهارت‌های اجتماعی ( ۵ پرسش)

شایان ذکر است که آزمون اصلی original Schering EI test هفتاد پرسش دارد که بخش زیادی از این پرسش‌ها با توجه به ملاحظات فرهنگی در ایران، متأسفانه حذف‌شده است. با این اوصاف ۳۳ پرسش در دسترس آزمودنی خواهد بود.

آزمون پالمر و استاف Palmer & Stoff

از این آزمون برای سنجش هوش هیجانی در محیط کار استفاده می‌شود. مبنای ارزیابی هوش هیجانی در این نوع، شناخت احساس، تفکر و عملکرد در محیط کار خواهد بود که با طرح ۳۰ پرسش، نتیجه آزمودنی به دست می‌آید.

آزمون گاردنر Gardner

در آزمون سنجش هوش هوارد گاردنر که در سال ۱۹۸۳ تدوین شد، همه انواع هوش فردی ارزیابی و برای هریک نمره مشخصی در نظر گرفته می‌شود.

بنا بر نظر این روان‌پزشک اهل ایالات‌متحده آمریکا، انسان، بهره‌مند از هشت نوع هوش است که همه آن‌ها از اهمیت به سزایی در زندگی فردی و کاری برخوردار هستند.

در آزمون هوش هشت‌گانه گاردنر، انواع هوش در دسته‌بندی زیر سنجیده و نمره‌گذاری می‌شود:

• هوش درون فردی
• هوش زبانی
• هوش منطقی
• هوش دیداری
• هوش موسیقایی
• هوش بدنی
• هوش میان فردی
• هوش طبیعت‌گرا

♥ همچنین میتوانید با دانلود رایگان اپلیکیشن ذهن، کتاب صوتی هوش چندگانه گاردنر را انتخاب کنید و اطلاعات مفید و شگفت انگیز بیشتری در مورد این روانشناس برجسته و نظریه او به دست آورید.

پرسش‌های رایج در آزمون هوش هیجانی

آنچه در ادامه اهمیت دارد آشنایی با پرسش‌هایی است که فرد، چه به‌عنوان آزمودنی و چه در مقام پرسشگر، بهتر است آن‌ها را در نظر بگیرد.

عموم آزمون‌های هوش هیجانی، مبتنی بر آزمون چینی  CREIO در سال ۲۰۱۸، شامل پرسش‌های زیر می‌شوند:

◄ وقتی احساساتی می‌شوم دقیقاً نمی‌دانم دلیل بروز آن‌ها چیست.

◄ همیشه نمی‌توانم بفهمم چرا چنین واکنشی در برابر مسائل نشان می‌دهم.

◄ اگر می‌خواستم به‌سادگی می‌توانستم بر احساسات دیگران تسلط داشته باشم تا به خواسته خودم برسم.

◄ میدانم باید چه‌کار کنم تا دیگران آنچه را می‌خواهم انجام دهند.

◄ وقتی حالم خوب است به‌سادگی می‌توانم بگویم این حال خوب به دلیل افتخار به خودم است، خوشحالم یا آرامش خاطر دارم.

◄ من از پس توصیف احوالاتم برمی‌آیم.

◄ به‌سادگی می‌توانم آنچه را از دیگران می‌خواهم دریافت کنم.

◄ پس از یک تجربه دشوار می‌توانم به‌آسانی خودم را آرام کنم.

◄ بیشتر اوقات می‌فهمم چرا مردم این‌گونه رفتار می‌کنند.

◄ خوش‌حال کردن خودم وقتی اندوهگینم کار سختی نیست.

◄ اینکه از پس احساساتم بربیایم کار ساده‌ای نیست.

◄ درزمان عصبانیت می‌توانم خودم را آرام کنم.

◄ خیلی مواقع از رفتار و واکنش‌های مردم جامیخورم چون نمی‌دانم شاید حال خوبی نداشته باشند.

◄ احساساتم آنچه را به صلاحم است به من نشان می‌دهند.

◄ روشی که با آن احساساتم را بیان می‌کنم موردقبول دیگران نیست.

◄ خیلی از اوقات دلیل ناراحتی‌ام را نمی‌دانم.

◄ وقتی نگران و پریشان خاطرم، روشی را انتخاب می‌کنم تا به کمک آن آرام شوم.

آزمون هوش هیجانی؛ « جواب درست» یا « جواب نادرست»

آیا می‌توان در آزمون هوش هیجانی منتظر « جواب درست» بود؟

بله، البته نباید نادیده گرفت که نمونه‌های عینی، برای « جواب درست» در چنین آزمون‌هایی اثر دارند. پس نمی‌توان در خود سنجی‌ها که بدون نظارت کارشناس یا درمانگر انجام می‌شوند به جواب درست رسید.

از دیگر ابزارهای سنجش درستی یا نادرستی جواب می‌توان به شخصیت شناسی از روی چهره یا تحلیل معنای اصطلاحات عاطفی اشاره کرد.

منظور از نمره آزمون هوش هیجانی چیست؟

EQ   یا نمره ضریب احساسی در آزمون EI مبتنی بر ارزیابی فاکتورهای رفتاری فرد که بازتابی از هوش هیجانی اوست داده می‌شود. این نمره مثلاً بر اساس روشی که فرد با استفاده از آن در موقعیت‌های مختلف، واکنش نشان می‌دهد، خواهد بود.

این موقعیت‌ها می‌توانند موارد زیر باشند:

• موقعیت ناامیدکننده یا پراضطراب
• موقعیت شکست یا ناکامی
• موقعیت رهبری
• قدرت فرد برای مدیریت درجات مختلفی از احساسات افراد در هر سن
• درک و شناخت حساسیت‌های فرهنگی متفاوت

نمره میانگین در این نوع آزمون بین ۹۰-۱۰۰ است درحالی‌که بهترین نمره را ۱۶۰ می‌دانند. مهم‌ترین نقش نمره ضریب احساسی در آزمون هوش هیجانی تأثیر در موفقیت فردی در مقیاس یک زندگی واقعی است.

پایان بخش

هرچه نمره ضریب احساسی یا EQ شما از متوسط به بالا باشد، شاهد بهبود بازدهی در روابط فردی و کاری خود خواهید بود. همانطور که بالاتر اشاره شد، بهتر است آزمون هوش هیجانی را زیر نظر کارشناس یا درمانگری که آشنایی کامل با انواع آزمون های روانشناسی دارد انجام دهید.