راهکار حل مشکلات در زندگی فردی و کاری کدام‌اند؟

راهکار حل مشکلات چیست و برای تصمیم‌گیری چطور باید عمل کرد؟

این دو پرسش، ازجمله مهم‌ترین دغدغه‌های فردی در زندگی شخصی و کاری همه ماست. اما آنچه بیش از اهمیت طرح این دو پرسش به چشم می‌آید « چگونه اقدام کردن» است.

شاید لازم باشد یک بازنگری اصولی در مورد روش خودمان برای یافتن راهکار حل مشکلات داشته باشیم. چه بسیار افرادی که هنوز برای حل مسئله آموزش‌های لازم را دریافت نکرده‌اند.

راهکار حل مشکلات در شناخت مشکل است

بسیاری از ما وقتی مشکلی سر راهمان سبز می‌شود سه واکنش نشان می‌دهیم:

◄ هول برمان می‌دارد. پریشان و آشفته می‌شویم و دلمان می‌خواهد هرچه زودتر از شر مشکل خلاص شویم. حتی ممکن است مشکل را به‌کلی نادیده بگیریم.

◄ در تلاشیم تا جوابی برای مسئله پیدا کنیم. آن هم نه هرجوابی، بلکه یک پاسخ درست و کارآمد.

◄ اولین کسی را که جلوی چشممان ظاهر می‌شود برای سرزنش و تخلیه عصبانیت ناشی از بروز مشکل انتخاب می‌کنیم.

پس با این اوصاف، می‌توان به این نتیجه رسید که واکنش فرد به مشکل، به نوعی می‌تواند یک مشکل به شمار آید.

اگر تا پیش‌ازاین تعریف درست و روشنی از « مشکل» یا « مسئله» نداشته‌اید، بهتر این است که تعریف زیر را در نظر داشته باشید.

مشکل، موضوعی تردیدآمیز یا سخت است که نیاز به حل شدن دارد.

همچنین

مشکل، امری است که به‌سختی می‌توان آن را فهمید، از پس انجامش برآمد یا با آن ارتباط برقرار کرد.

با این تعریف، آیا بهتر نیست که ما با دیدگاه شخصی خودمان نگاهی به مشکلی که در حال دست‌وپنجه نرم کردن با آن هستیم بیندازیم و بررسی کنیم با چه نوع مشکلی روبه رو هستیم؟

دو ویژگی بارز مشکل کدام است؟

ماهیت مشکل به‌طورمعمول  با دو ویژگی بارز آن، مشخص می‌شود:

• اهداف
• موانع

منظور از هدف چیست؟

مشکلات ما قرار است طوری مدیریت شوند تا در وضعیت واقعی و مطلوبی قابل‌حل باشند. این مدیریت باید طوری انجام شود که دیگر وضعیت اشتباه یا اتفاق آسیب‌زننده‌ای پیش نیاید یا تکرار نشود. پس، اهداف ما و اینکه چه اهدافی داریم جزوی مهم از راهکار حل مشکلات هستند.

موانع کدام اند؟

اگر در مسیر رسیدن به اهدافتان هیچ مانعی وجود نداشته باشد پس درواقع شما هیچ مشکلی نخواهید داشت. در موضوع راهکار حل مشکل چیزی که باید به خاطر بسپارید « اصل غلبه بر موانع» است تا از دسترسی فوری به اهدافتان بازنمانید.

با یک مثال ساده این دو ویژگی را مشخص می‌کنم:

« هدف» مدیر یک شرکت این است که بتواند امتیازات بیشتری برای سازمانش به دست آورد. پس تعریف درستی از موقعیت‌های مثبت که به او در رسیدن به هدفش کمک می‌کند در نظر می‌گیرد. در این تعریف او موقعیت‌های ناخوشایند یا موانعی را که « مشکل» هستند شناسایی می‌کند تا جلوی سرعت منطقی او برای رسیدن به هدفش را نگیرند.

وقتی شناخت کافی از این دو ویژگی داشته باشیم، حالا می‌توانیم پاسخ‌های مناسبی برای چند پرسش زیر بیابیم:

◄ مشکلی که دارم واقعی است یا هنوز در حال بررسی و شناسایی است؟

◄ این مشکل را می‌توانم یک مورد فرصت ساز در نظر بگیرم؟

◄ واقعاً نیاز است مشکل حل شود یا می‌توانم آن را نادیده بگیرم؟

راهکار حل مشکلات؛ مشکل را یک مشکل در نظر بگیرید

بسیاری از ما احتمالاً مشکل را یک مسیر غیرقابل‌عبور در نظر می‌گیریم چون:

• متوجه می‌شویم یک مانع است درحالی‌که ما هنوز چندان مطمئن نیستیم بهترین راه برداشتن این مانع کدام است.
• در مسیر پیدا کردن بهترین راه‌حل، دچار سردرگمی‌هایی هستیم و انتخاب و شناسایی بهترین‌ها برای ما آسان نیست.

درحالی‌که به‌راحتی می‌توانیم « مشکل را یک مشکل» بدانیم.

نکته جالب و قابل‌تأمل در مسیر تلاش برای حل مشکل این است که خیلی از ما اهل « درگیری» نیستیم. اگر مشکلی پیش بیاید شاید ما اهل سروکله زدن با آن نباشیم چون فکر می‌کنیم اتفاق ناخوشایندی مربوط به همین مشکل پیش‌آمده به‌زودی گریبان ما را خواهد گرفت.

پس تلاش ما برای حل مشکل در برابر هراس و نگرانی ما برای درگیر شدن و اتفاقات بیشتر قرار می‌گیرد و همین ترس، هدف برای رسیدن به وضعیت مثبت و مطلوب را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

نکته: وقتی آماده حل مشکل می‌شوید باید ازنظر روانی خودتان را آماده اتفاقات دیگری بکنید که به نحوی مربوط به مشکل هستند. پس با « بحران» در مسیر حل مسئله دوست باشید.

وقتی صحبت از بحران در فرایند حل مشکل می‌شود بهتر است دو نکته را به‌عنوان راهکار حل مشکلات در نظر بگیریم:

پیش می‌آید

مثل هر اتفاق معمولی یا غیرمنتظره دیگر. پس بهترین واکنش در برابر هر آنچه پیش می‌آید این است که به خاطر داشته باشیم، به نفع ماست برای بهبود سیستم در محیط کار یا روابط بین فردی خود، از این فرصت نهایت بهره را ببریم.

باعث تقویت تفکر راهبردی می‌شود

بحران به معنای واقعی، اطلاعات منطقی و مناسبی را در اختیار ما می‌گذارد. این اطلاعات کمک می‌کند تا آنچه را باید درست کنیم و سروسامان بدهیم، شناسایی و بررسی کنیم.

با پذیرش این دو نکته، شما دیگر به استقبال مشکلات می‌روید نه اینکه ترسی از وجود آن‌ها داشته باشید.

فراموش نکنید که

♦♦ مهم: هرچه فرد ضعف بیشتری در یافتن راهکار حل مشکلات داشته باشید، روابط بین فردی و روابط کاری آسیب‌پذیرتری در انتظار او خواهد بود.

راهکار حل مشکلات را باید در کودکی پیدا کرد

به‌راستی چرا ازجمله عزیزترین دارایی‌های زندگی بشر باید مهارت‌های حل مسئله را بیاموزند؟

چند ثانیه با من هم‌سفر شوید تا گذری به کودکی خود داشته باشیم. همه ما از سه‌سالگی تا آغاز نوجوانی را هرروز غرق در مشکلات جورواجور بوده‌ایم؛ از دوست‌یابی در مهدکودک و پیش‌دبستانی بگیر تا درگیری‌ها در تیم بسکتبال یا شنا.

پرسش: به کودکی‌تان در زمان بروز مشکلات چه نمره‌ای می‌دهید؟

دوست دارم پیش از نمایش چند راهکار، از شما تقاضا کنم هرگز اهمیت کودکی در پرورش مهارت‌های حل مسئله را نادیده نگیرید. هر درخت و هر خشتی که در سرزمین کودکی کاشته یا چیده می‌شود، بی‌شک ثمری متناسب با روش کاشت یا چینش آن به خود خواهد داد.

کودکی که نتواند راهکار حل مشکلات را با کمک و حضور پدر و مادر و بزرگ‌ترهایش پیدا کند و از آن بدتر واکنش درست و به موقعی نسبت به مشکل نداشته باشد، درواقع به‌مرورزمان در ساخت یک فرمول شخصی برای حل مسائلش دچار دردسرهای جدی می‌شود.

♦♦ بسیار مهم: کودکان بی‌بهره از مهارت‌های حل مشکل به‌سادگی از رودررویی با مسائلشان شانه خالی می‌کنند. بدین ترتیب آن‌ها نتیجه می‌گیرند « بهترین راه این است که به‌جای حل مشکل اصلاً به سراغ آن نروند.»

در این حالت باید منتظر اتفاقات زیر باشیم:

◄ ضعف تحصیلی که به‌صورت عقب افتادن از سایر هم‌دوره‌ای‌ها برای رفتن به سطح بعدی یا افت تحصیلی خود را نشان می‌دهد.

◄ روابط اجتماعی متزلزل همراه با تنش‌های بسیار و در نتیجه انزوای اجتماعی

بزرگ‌سالی خالی از عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس مهم‌ترین پیامد ناخوشایند کودکانی با مهارت‌های ضعیف در حل مشکل است.

چند بازی برای تقویت مهارت حل مسئله در کودک

بازی‌ها بدون تردید یکی از اثرگذارترین ابزارهای تربیتی در دوران کودکی هستند. اگر احساس می‌کنید روش‌های آموزشی دیگر برای کودک شما نتیجه دلخواهی نداده است، پیشنهاد می‌کنم ترفند بازی را انتخاب کنید.

ساختن مارپیچ شگفت‌انگیز

مارپیچ یا مازهای maz بزرگ و کوچک را می‌توانید طوری طراحی و پیاده‌سازی کنید که ماشین اسباب‌بازی یا عروسک کودک و یا خودش به‌تنهایی در آن جا بگیرد.

گوشه‌ای بایستید و از روش‌های متفاوت و جالب کودکتان برای حل مسئله لذت ببرید!

چمدانت را ببند!

قرار نیست چون در روزهای قرنطینه ناشی از پاندمی کرونا هستیم، فرصت یک سفر خیالی را هم از خودمان بگیریم!

از کودک دلبندتان بخواهید تا برای یک سفر خیالی چمدانش را آماده کند. با طرح چند پرسش ساده، می‌توانید به او کمک کنید تا چمدان مناسبی ببندد.

◄ فکر می‌کنم باید شب یک جایی توقف کنیم. به نظرت چادر بزنیم یا توی هتل اتاق بگیریم؟

◄ برای مسیر نیاز به چه لباس‌هایی داریم؟ فکر می‌کنی باید کرم ضد آفتاب و لباس گرم هم برداریم؟

◄ بعد از شش ساعت رانندگی به نظرت ممکن است همه گرسنه شده باشند؟

♦♦ نکته: از طرح پرسش‌های مبهم و پیچیده خودداری کنید. پرسش‌ها باید به‌خوبی راهنمای کودک برای تصمیم‌گیری درست باشند.

« فرض کن…»

این یک بازی گروهی یا کلاسی است با مجموعه‌ای کارت بازی که روی آن یک مشکل با جمله « فرض کن…» مطرح می‌شود. خواننده کارت صبر می‌کند تا همه همبازی‌ها به‌تناسب مشکل، راه‌حل‌های خودشان را بگویند.

با رسیدن به آخرین نفر، حالا نوبت به بازی هریک از راه‌حل‌های بیان‌شده می‌رسد. هر دانش‌آموز فرصت بازی راه‌حل خود را خواهد داشت.

راهکار حل مشکلات؛ تقویت چند مهارت فردی

به قسمت جذاب ماجرا رسیدیم! احتمالاً  مثل من ازجمله افرادی بوده‌اید که مهارت حل مسئله را یک قابلیت فردی ساده در حد « امروز نمی‌دانم صبحانه چه بخورم؟» می‌دانستید. با خواندن ادامه مقاله، خواهید دانست که مسلح شدن به چند مهارت کلیدی چطور می‌تواند نگاه شما به بحران در زندگی را تغییر دهد.

نوآوری

همه ما با مشکلاتی در زندگی روبه‌رو شده‌ایم که از این دو حالت خارج نبوده‌اند:

مسائلی که به دلیل تکرار و همیشگی بودنشان، نوع بشر با آن آشنایی کامل دارد و بنا بر عقل سلیم و مبتنی بر تجارب گذشته خود یا دیگران، اقدام به حل مشکل می‌کند.

مسائلی که نسبت به دسته اول پیچیدگی بیشتری دارند و به‌ندرت در زندگی تجربه شده‌اند. بنابراین نیاز به روشی منطقی و نوین دارند که از آن به‌عنوان تفکر خلاقانه یاد می‌شود.

بسیاری از مسائل سازمانی در مجموعه‌هایی که به‌صورت تیمی فعالیت می‌کنند،به لطف همین تیمی بودن قابل حل هستند.

تقویت مهارت‌های موجود با تحقیق

این مرحله نیاز به صرف زمان کافی برای شناخت هر آنچه تابه‌حال از آن بهره‌مند بوده‌اید، دارد. برای شخص من، گفت‌وگو بدون جبهه‌گیری همیشه صمیمی‌ترین راهکار حل مشکلات بوده که در بسیاری از مناسبات زندگی از آن استفاده کرده‌ام.

اما با گذر زمان احساس می‌کنم باید به این مهارت شاخ و برگ بیشتری بدهم. برای نمونه بهتر است با مفهوم تفکر موازی آشنایی بیشتری داشته باشم تا فرایند گفت‌وگو برای من و طرف مقابل نتیجه‌بخش‌تر باشد.

کارتیمی

حتماً شما هم با من موافقید که « یک دست صدا ندارد !»

توجه داشته باشید که وقتی از واژه تیم استفاده می‌شود منظور محیط کار یا هر آنچه برای فرد درآمدزایی دارد نیست. بلکه هر نوع مشارکت گروهی، چه در میان اعضای خانواده چه در میان دانش‌آموزان یک کلاس می‌تواند بار معنایی کارتیمی را داشته باشد.

پرسش: آخرین کارتیمی شما که خروجی متناسب با تلاش و انتظارتان را داشت چه زمانی بود؟

هوش هیجانی  Emotional Intelligence

شناخت مشکل و رسیدن به راه‌حل‌های متناسب منطقی تنها به شرطی ممکن خواهد بود که بدانید هوش هیجانی شما، توانایی شناخت احساسات خود و دیگران، در چه سطحی قرار دارد.

[su_box title=”همچنین بخوانید: ” style=”bubbles” box_color=”#a631a8″ radius=”20″]

[su_animate type=”shake” duration=”0.5″]هوش هیجانی چیست و چه کاربردی در زندگی دارد؟

[/su_box]

مدیریت بحران

وقتی وارد بحران می‌شوید، باید منتظر مجموعه‌ای از خطرات و پیامدهایی که حل مشکل می‌تواند برای شما داشته باشد، بمانید. این رویکرد، بسیار هوشمندانه‌تر از دوری کردن از بحران و انتخاب حاشیه امن است.

مدیریت بحران یعنی ارزیابی همین خطرات و تصمیم‌گیری مبتنی بر موقعیت تا پایان فرایند حل مسئله.

تصمیم‌گیری

همان‌طور که در ابتدای مقاله هم خواندید، ازجمله مهم‌ترین دغدغه‌های بشر برای تنازع بقا، پس از یافتن راهکار حل مشکلات، تصمیم‌گیری است. این دو همواره در کنار هم‌معنا پیدا می‌کنند.

با پایان گرفتن فرایند حل مسئله حالا نوبت به تصمیم‌گیری می‌رسد چون شما مجموعه‌ای از انتخاب‌ها و جایگزین‌ها را برای رسیدن به نتیجه بهتر پیش رویتان دارید.

چند راهکار مفید برای حل مشکلات

اکنون در مسیر درست پا گذاشته‌اید و بهتر است بیش از این معطل نکنید و برای حل مشکل چند گام درست بردارید.

شناسایی مسئله

تمرکز اصلی شما باید روی مشکل اصلی باشد پس، از پرداختن به حواشی و موضوعاتی که اهمیت مشکل اصلی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند پرهیز کنید.

شناسایی مسئله مشروط به درک درست از مفهوم « مسئله» است که ابتدای مقاله به آن پرداختم.

درک و پذیرش دیدگاه دیگران

متأسفانه این راهکار اغلب به فراموشی سپرده می‌شود درحالی‌که یکی از وزنه‌های مهم در ترازوی حل مسئله است. بسیاری از ما در موقعیتی قرارگرفته‌ایم که با رسیدن به راه‌حل، هنوز بینش کافی نسبت به منافع و علایق طرفین گفت‌وگو نداشته‌ایم.

گویی تنها به برداشتن مانع فکر کرده‌ایم بی‌آنکه چشم‌اندازی از حاصل این رفع مانع برای خود و دیگران داشته باشیم.

پیشنهاد می‌کنم با توجه به زمانی که برای حل مشکل در نظر گرفته می‌شود، انتخاب کنید تا یک شنونده فعال برای اطرافیان باشید. بدین ترتیب شما به‌خوبی از تفاوت‌های یکدیگر باخبر می‌شوید و بهترین و فایده‌بخش ترین راه‌حل را در نظر خواهید گرفت.

[su_box title=”همچنین بخوانید: ” style=”bubbles” box_color=”#a631a8″ radius=”20″]

[su_animate type=”shake” duration=”0.5″]تأثیر شنونده فعال بر پرنور شدن چراغ‌های رابطه

[/su_box]

فهرستی از راه‌حل‌های ممکن

این فهرست در جلسات طوفان ذهنی brainstorming ساخته می شود. اگر حوصله و وقت کافی برای مطالعه مقاله طوفان ذهنی گذاشته باشید، متوجه می‌شوید با چه ترفند محبوبی به‌عنوان راهکار حل مشکلات روبه‌رو هستید!

ارزیابی راه‌حل‌ها

از عنوان به‌خوبی پیداست که تمرکز شما باید روی چه مواردی باشد؛ پیامدها و امتیازات هر راه‌حل.

انتخاب راه‌حل(ها)

در این مرحله تلاش کنید پاسخ مناسبی برای پرسش زیر داشته باشید:

فکر می‌کنی بتوانیم از بین راه‌حل‌های زیر، چند مورد را انتخاب و با هم یکی کنیم؟ به نظرم نتیجه بهتری از این یک دسته کردن آن‌ها می‌گیریم.

نوشتن راه‌حل

البته که شما حافظه معرکه‌ای دارید! ولی لطفاً خطر نکنید و فهرست راه‌حل‌هایتان را در دفتر یادداشت بنویسید. با نوشتن می‌توانید خیلی از ریزه‌کاری‌های مربوط به هر راهکار را به یاد بیاورید و اضافه کنید.

توافق در مورد احتمالات، نظارت بر اجرا و ارزیابی

زندگی نوع بشر برخلاف زندگی هوشمند و پیش‌بینی‌شده ربات‌ها نیاز به انعطاف‌پذیری عصبی Neuroplasticity بالایی دارد.

این انعطاف‌پذیری در موقعیت‌های احتمالی آینده به یاری شما می‌آید و کمک می‌کند تا در صورت بی‌تأثیر بودن راه‌حل‌های تأییدشده، جایگزین‌های مناسبی داشته باشید.

با دانلود رایگان اپلیکیشن ذهن، می توانید گشتی در کتابخانه صوتی مجموعه بزنید و از شنیدن کتاب صوتی تفکر سریع و کند اثر دنیل کانمن با صدای خانم کاترین صادق پور لذت ببرید.

پایان‌بخش

راهکار حل مشکلات را فقط نمی‌توان در زندگی شخصی یا زندگی کاری پیاده کرد. به نظر نویسنده، یک توافق جمعی در مورد بهترین راهکارها برای شناسایی و حل مسئله وجود دارد که چه در کودکی و چه در بزرگ‌سالی، می‌تواند چراغ راه زندگی ما باشد.

نکته‌ای که فکر می‌کنم بهتر است پیوسته به خود یادآوری کنیم مسئله « زمان» است. فراموش نکنید که حل مسئله نیاز به زمان و توجه کافی دارد. چه بسیار مشکلاتی که باید با حوصله و شکیبایی زیادی حتی در بازه زمانی یک‌ساله موفق به حل آن‌ها شویم.

درصورتی‌که در حال تکمیل رزومه کاری خود برای تصاحب بهترین فرصت‌های شغلی هستید، پیشنهاد می‌کنم پس از مطالعه دقیق این مقاله، در فهرست توانمندی‌های خود، مهارت حل مسئله را هم بگنجانید. این قابلیت، همچون ستاره درخشانی بر سینه زندگی کاری شما خواهد درخشید.

منبع:

https://www.mediate.com/articles/thicks.cfm

https://www.skillsyouneed.com/ips/problem-solving.html

https://www.indeed.com/career-advice/career-development/effective-problem-solving-steps

https://www.verywellfamily.com/teach-kids-problem-solving-skills-1095015

https://bazidone.com/game-problem-solving-children/