روش مونته سوری چیست؟

بیش از یک قرن است که رویکرد کودک محور دکتر ماریا مونته سوری مدارس سراسر جهان را متحول کرده است. به محض ورود به کلاس، می‌دانید که چیز متفاوتی در انتظارتان است! کلاس‌های مونته سوری بلافاصله قابل تشخیص هستند. کودکانی را مشاهده خواهید کرد که به صورت مستقل و گروهی کار می‌کنند و عمیقاً در کار خود مشغول هستند و به خود و افراد پیرامونشان احترام می‌گذارند. روش مونته سوری رشد جدی و خود انگیخته را برای کودکان و نوجوانان در همه زمینه‌های شناختی، عاطفی، اجتماعی و جسمی  پرورش می‌دهد. ما می‌خواهیم در این مقاله به طور جامع در مورد این روش تدریس صحبت کنیم؛ با ذهن همراه باشید.

روش مونته سوری چیست؟

مونته سوری یک روش آموزشی است که به نام دکتر ماریا مونته سوری نام گذاری شده است. وی اولین زنی در ایتالیا بود که موفق به دریافت درجه دکترای پزشکی شد. از آنجا که دکتر بود، ماریا مونته سوری از سطح علمی به آموزش نگاه می‌کرد. وی معتقد بود که آموزش باید فرد را برای همۀ جنبه‌های زندگی آماده کند.

وی فنونی را طراحی کرد که تواند رشد طبیعی یادگیری را در دانش آموزان تقویت کند. این فنون در همه کلاس‌های مونته سوری مشترک هستند. کار با این تکنیک‌ها الگویی را شکل می‌دهند که کودکان را به طور طبیعی به خواندن، نوشتن و ریاضیات تشویق می‌کنند.

به زبان ساده، مونته سوری یک روش علمی آموزش کودکان است که بر طبق رشد همه جانبه کودک از جمله اجتماعی، عاطفی، جسمی و تحصیلی برنامه ریزی شده است. هر کودکی از مهارت‌ها، توانایی‌ها و ویژگی‌های ذاتی برای دستیابی به بالاترین توان خود برخوردار می شود.

کودکان حتی از سنین پایین ظرفیت شگفت انگیزی برای استقلال و رشد توانایی‌های جسمی، فکری و عاطفی خود به کامل‌ترین شکل را دارند. یکی دیگر از جنبه‌های منحصر به فرد روش مونته سوری تأکید بر محیط یادگیری متناسب با توانایی و نیازهای خاص هر کودک است.

مؤلفه‌های آموزش روش مونته سوری

اگرچه هر مدرسه مونته سوری منحصر به فرد است، اما سازگاری خاصی بین مدارس وجود دارند. این سازگاری‌ها براساس مجموعه‌ای از مؤلفه‌های مشترک است که دانش آموزان و معلمان را در طول برنامه راهنمایی می‌کنند.

۱- گروه‌های چند سنی کودکان

گروه بندی‌های چند سنی کودکان، جزء کلاس‌های منحصر به فرد برنامه مونته سوری است. دلیل گروه بندی‌های چند سنی در کلاس دو مورد است، یکی اینکه دانش آموزان کم سن‌تر به طور طبیعی از همسالان بزرگ‌تر خود بیشتر می‌آموزند و دومی اینکه دانش آموزان بزرگ‌تر وقتی آن‌ها را به خردسالان آموزش می‌دهند تمایل دارند اطلاعات بیشتری را برای خود حفظ کنند. علاوه بر این، داشتن کودکانی در سنین و مراحل مختلف در کلاس، از دنیای واقعی تقلید می‌کند و به دانش آموزان می‌آموزد که چگونه با افراد دارای سنین و علایق مختلف کنار بیایند.

۲- فعالیت‌های دانش آموزشی

رویکرد واحدی برای دستورالعمل‌های مونته سوری وجود ندارد. معلمان مونته سوری کلاس خود را برای ترویج اکتشاف و یادگیری ایمن و مستقل، غالباً از طریق فعالیت‌های عملی و درسی، ایجاد می‌کنند. با یادگیری در فضایی که کنجکاوی طبیعی آن‌ها را تشویق می‌کند، کودکان آزادی کاوش و یادگیری دنیای اطراف خود را احساس خواهند کرد.

به طور معمول، یک معلم در میان مجموعه فعالیت‌های عملی به دانش آموزان حق انتخاب می‌دهد تا روز آن‌ها را پر کند. این فعالیت‌ها مفاهیم و مهارت‌هایی که معلم بر اساس سن و نیاز دانش آموزان انتخاب کرده است را معرفی یا تقویت می‌کند. از جمله مزایای روش مونته سوری است که معلمان می‌توانند فعالیت‌هایی را طراحی کنند که با سن و توانایی هر کودک مطابقت داشته باشد.

۳- وقفه زمانی برای ورود به فعالیت‌ها

«ما عاشق این هستیم که به دانش آموزان خود وقت بدهیم تا در روند یادگیری شرکت کنند.» این جملۀ یکی از معلمانی است که در مدارس مونته‌سوری تدریس می‌کند. در این کلاس‌ها به هر کودک زمان لازم برای کاوش و درک دنیای اطراف خود را بدهد. به جای اینکه ۳۰ دقیقه برای ریاضیات، ۳۰ دقیقه برای تاریخ و ۳۰ دقیقه برای خواندن وقت بگذارید، یک روز آموزش به روش مونته سوری به دو تا سه ساعت زمان تقسیم می‌شود که به بچه‌ها اجازه می‌دهد بر مفاهیم مختلف تسلط کافی پیدا کنند.

[su_box title=”همچنین بخوانید: ” style=”bubbles“ box_color=”#a631a8″ radius=”20″]

[su_animate type=”shake” duration=”0.5″] ویژگی دوست خوب و بد [/su_animate]

[/su_box]

اصول آموزش مونته سوری

برنامه درسی مونته سوری پیرامون مجموعه خاصی از اصول دربارۀ نحوه تفکر و یادگیری کودکان طراحی شده است که شامل موارد زیر هستند:

۱- کار مستقیم با کودک

اولین و شاید مهمترین نکته قابل درک در مورد آموزش مونته سوری این است که هدف، پر نکردن مغز کودک با حقایق می‌باشد تا آن‌ها بتوانند در یک آزمون موفق شوند. در حالی که ما موافق هستیم که پرورش و گسترش دانش کودک از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، اما همچنین معتقدیم که حقایق تنها بخشی از دانش کودک است که می‌تواند به رشد و بلوغ برسد.

به همین منظور، مونته سوری کودکان را به تجربه آزادی با محدودیت تشویق می‌کند که می‌تواند به سادگی کارگردانی کودک توصیف شود. هر روز معلمان مونته سوری انتخاب فعالیتی را به دانش آموزان خود آموزش می‌دهند. به دانش آموزان فرصت داده می‌شود تا فعالیتی را انتخاب کنند که علاقه یا توجه شخصی آن‌ها را جلب می‌کند و سپس، پس از انتخاب فعالیتی، به کودک اجازه می‌دهند که وقت زیادی را برای فعالیتی که انتخاب کرده است صرف کند.

در برخی موارد، کودک ممکن است به طور مستقل روی فعالیت خود کار کند. در موارد دیگر، او ممکن است با چند دانش آموز دیگر که کنجکاوی خود را نسبت به آن موضوع یا فعالیت خاص نشان می‌دهند، همکاری کنند. آن‌ها با هم به عنوان یک تیم، از طریق اکتشاف، یاد می‌گیرند و رشد می‌کنند.

در کلاس مونته سوری، این بدان معنا است که شما معلمی پیدا نمی‌کنید که برای کودک محدودیت زمانی را برای کاوش یک مفهوم فراهم کند. در عوض، به احتمال زیاد گروه‌های کوچکی از کودکان که همزمان روی چندین فعالیت مختلف کار می‌کنند را مشاهده می‌کنید و به جای ایستادن در جلوی اتاق، به احتمال زیاد معلم را پیدا می‌کنید که از گروهی به گروه دیگری از دانش آموزان می‌رود، به سؤالات آن‌ها پاسخ می‌دهد و به آن‌ها در کاوش کمک می‌کند.

۲- ذهن فعال و جاذب کودکان

کودک خردسال به طور طبیعی فراگیر، مشتاق و بسیار توانمند است و می‌تواند مقدار قابل توجهی از مفاهیم را از محیط خود جذب کند. به همین دلیل پیش دبستانی و سال‌های ابتدایی زمان بسیار مهمی است تا آن‌ها را در معرض تجربه‌ها، مفاهیم و دروس هرچه بیشتر قرار دهد.

زمان ایده آل برای ثبت نام کودک در یک برنامه مونته سوری در مرحله کودکی نوپای است، از ۱۶ تا ۳۲ ماهگی. چرا اینقدر جوان؟ اگرچه یادگیری یک مفهوم مادام العمر می‌باشد، اما مغز یک کودک نوپا شبیه اسفنج است و همه چیز را در مسیر خود خیس می‌کند. زمان بهتری برای شروع تشویق به تمایل طبیعی آن‌ها برای کشف دنیای اطراف وجود ندارد.

همانطور که کودکان از طریق برنامه درسی مونته سوری وارد مدرسه ابتدایی می‌شوند، تأکید بر اکتشاف ادامه می‌یابد، اما روند کلاس با توجه به نیاز کودک برای دانستن اینکه چرا چیزی اتفاق می‌افتد، هدایت می‌شود. با تمرکز قابل توجه بر جامعه و طبیعت، برنامه درسی دوره ابتدایی به گونه‌ای طراحی شده است که شامل دروس اصلی مانند ریاضیات، خواندن، تاریخ و علوم باشد.

همچنین به کودکان اجازه می‌دهد تا فضا را برای پرسش دربارۀ همه چیز در زندگی فراهم می‌کند. چگونه این چیزها بر زندگی روزمره آن‌ها تأثیر می‌گذارد؟ برنامه مونته سوری تأکید زیادی بر پاسخگویی شخصی و مفاهیم عملی مانند مدیریت زمان و تمیز نگه داشتن فضای شخصی دارد.

۳- مجوزهای حساس برای یادگیری

بسیاری از والدین درک نمی‌کنند که رشد فرزندشان در چهار مرحله رشد علمی انجام می‌شود و هر یک از این مراحل نیازهای متفاوتی در چرخه یادگیری دارند. بنابراین، نظریه مونته سوری به جای انطباق یک موضوع با متناسب بودن با یک سن یا مرحله خاص، می‌گوید رویکرد آموزشی آن چیزی است که باید متناسب با هر مرحله تغییر کند.

معلمان مونته سوری آموزش‌های ویژه ای را برای شناخت و پرورش این دوره‌های حساس می‌بینند و این فرصت را به حداکثر می‌رسانند که به کودکان در زمانی که می‌توانند آن را به طور موثر دریافت کنند، یاد بدهند. به عنوان مثال، دانش آموزان جوان ممکن است با صرف وقت برای شمارش بلوک‌های چوبی، با مفاهیم ریاضی آشنا شوند.

سپس، وقتی که آن‌ها به راحتی شمارش را انجام می‌دهند، معلم می‌تواند آن‌ها را به سمت مفاهیم اساسی اضافه کردن و کم کردن بلوک‌ها به ترکیب هدایت کند، نه اینکه به سمت روش سنتی توزیع کاربرگ‌ها یا حفظ ایده ۲ به علاوه ۲ مساوی ۴ حرکت کند.

به روشی مشابه، دانش آموزان مونته سوری برای یادگیری حروف خود از الفبای متحرک استفاده می‌کنند و در نهایت خواندن را یاد می‌گیرند. حروف متحرک به کودکان این امکان را می‌دهد که آن‌ها را در دست بگیرند و به اطراف حرکت دهند تا ببینند که چگونه به نظر می‌رسند و چگونه می‌توانند برای ایجاد کلمات ترکیب شوند.

۴- وجود یک محیط مجهز

در یک مدرسه مونته سوری، محیط کلاس با دقت طراحی شده است تا یادگیری را به یک تجربه تبدیل کند. ما اعتقاد نداریم که یادگیری از به خاطر سپردن حقایق ناشی می‌شود، در عوض، ما از مجموعه وسیعی از مواد تخصصی استفاده می‌کنیم که به کودک این امکان را می‌دهد تا با افزایش سطح انتزاع یاد بگیرد. این مواد، مفاهیم پیچیده‌ای را به شما منتقل می‌کنند، در حالی که کودک از استفاده و دستکاری آن‌ها لذت می‌برد.

نکته جالب در مورد کلاس مونته سوری این است که با دقت طراحی شده است، اما این طراحی با این هدف ایجاد شده که کودکان روزهای خود را با یادگیری و کاوش در محیط کلاس بگذرانند. آمادگی هرگز به معنای محدودیت نیست و معلمان در تلاش هستند تا فضاهای باز و ایمنی را برای کشف و اکتشاف کودکان در طول روز فراهم کنند. شما هرگز کلاس مونته سوری را با مکان‌هایی که برای کودک ممنوع است یا وسایلی که نمی‌توانند لمس کنند، نباید مقایسه کنید.

به همین دلیل است که ما گروه بندی‌های چند سنی را تحت فشار قرار می‌دهیم. از این گذشته، فضای کلاس بیش از مواد موجود در قفسه‌ها یا تصاویر روی دیوار است. هنگامی که کودکان در سنین و توانایی‌های مختلف با هم کار می‌کنند، برخی از کشفیات آن‌ها به سادگی از تعاملاتشان با یکدیگر حاصل می‌شود.

[su_box title=”همچنین بخوانید: ” style=”bubbles“ box_color=”#a631a8″ radius=”20″]

[su_animate type=”shake” duration=”0.5″] تقویت حافظه کودکان با ده روش استثنائی و مؤثر [/su_animate]

[/su_box]

۵- استقلال و کشف

مونته سوری همچنین تشخیص می‌دهد که هر کودک متفاوت است و بنابراین علایق و نیازهای آموزشی آن‌ها نیز متفاوت خواهد بود. ما روی یک رویکرد فردی تأکید می‌کنیم که به معلمان اجازه می‌دهد تا فعالیت‌ها و تجربیات یادگیری که نیازها و آمادگی خاص هر کودک را دنبال می‌کنند را کشف و توسعه دهند. با گذشت زمان، این اصول باعث عزت نفس، استقلال، اکتشاف و خلاقیت می‌شود، کلیدهایی که در نهایت باعث ایجاد شادی و عشق به یادگیری می‌گردند.

یادگیری کودک محور بدان معنا است که کودک زمان یادگیری خود را هدایت می‌کند. در عوض، با افزایش ۳۰ دقیقه ای جهت انجام یک کار، کودکان زمان بیشتری برای انجام فعالیت‌هایی که موضوعات و موارد مورد علاقه آن‌ها را پوشش می‌دهد، دارند. این بلوک‌های طولانی تر فضای لازم را برای کشف و تسلط بر مفاهیم جدید به کودکان ارائه می‌دهد.

فواید روش مونته سوری

آموزش مونته سوری به کودکان فرصت می‌دهد تا توانایی‌های بالقوه خود را توسعه دهند، زیرا آن‌ها به عنوان شهروندانی درگیر، شایسته، مسئولیت پذیر و با احترام با درک و قدردانی از اینکه یادگیری برای زندگی است، به دنیا قدم می‌گذارند. مزایای این روش به شرح زیر هستند:

• هر کودک به عنوان یک فرد منحصر به فرد ارزیابی می‌شود: آموزش مونته سوری تشخیص می‌دهد که کودکان به روش‌های مختلفی یاد می‌گیرند و همه سبک‌های یادگیری را در خود جای می‌دهند. دانش آموزان همچنین می‌توانند با توجه به سرعت یادگیری خود آموزش ببینند، هر کسی که آماده است با راهنمایی معلم و یک برنامه آموزشی منفرد به جلو پیش برود.
• از همان سنین پایین، دانش آموزان مونته سوری نظم، هماهنگی، تمرکز و استقلال را پیدا می‌کنند: طراحی کلاس، مواد و برنامه‌های روزمره از توانایی آموزش خود و فکر کردن در مورد آنچه فرد یاد می‌گیرد، پشتیبانی می‌کند.
• دانش آموزان بخشی از یک جامعه پویا و دلسوز هستند: کلاس چند سنی که معمولاً ۳ سال طول می‌کشد، یک ساختار خانوادگی ایجاد می‌کند. دانش آموزان بزرگ‌تر از لحاظ قد و قامت به عنوان مربی و الگو از فعالیت خود لذت می‌برند. کودکان خردسال احساس حمایت می‌کنند و نسبت به چالش‌های پیش رو اطمینان پیدا می‌کنند. معلمان از احترام، مهربانی و اعتقاد به حل مسالمت آمیز مشکلات الگو می‌گیرند.
• دانش آموزان مونته سوری آزادی دارند: دانش آموزان با کار در پارامترهای تعیین شده توسط معلمان خود، در تصمیم گیری در مورد اینکه تمرکز آن‌ها بر یادگیری چیست، فعال هستند. مونته سوری‌ها می‌فهمند که رضایت درونی باعث کنجکاوی و علاقه کودک می‌شود و منجر به یادگیری شادی می‌شود که در طول زندگی پایدار است.
• دانش آموزان در تبدیل شدن به جویندگان فعال دانش پشتیبانی می‌شوند: معلمان محیطی را جهت برخورداری دانش آموزان برایشان فراهم می‌کنند و ابزار لازم برای پیگیری پاسخ به سؤالات را ایجاد می‌کنند.
• تصحیح و ارزیابی خود، بخشی جدایی ناپذیر از رویکرد کلاس مونته سوری است: با بالغ شدن، دانش آموزان یاد می‌گیرند که به طور انتقادی به کار خود نگاه کنند و در تشخیص، اصلاح و یادگیری اشتباهات خود مهارت پیدا کنند.

کلام آخر

دانش آموزان مونته سوری با توجه به آزادی و حمایت، تحقیق عمیق و ایجاد ارتباط، یادگیرنده‌هایی با اعتماد به نفس، مشتاق و خود گردان می‌شوند. آن‌ها قادر به فکر کردن به شکلی انتقادی (تفکر انتقادی) و همکاری مشترک و جسورانه هستند. اینها مهارت‌هایی که برای قرن بیست و یکم می تواند تعیین کننده موفقیت و عدم موفقیت در زندگی باشند.