فهرست مطالب
تفکر جانبی ادوارد دوبونو در اصل به معنای این است که بتوانید برای حل مسئله، به شکلی خلاقانه (خارج از جعبه) فکر کنید. معمولاً از تفکر منطقی برای حل مشکلات به صورت مستقیم (بدون میانبُر) استفاده می‌شود (همچنین به عنوان تفکر عمودی شناخته می‌شود). با این وجود، تفکر جانبی از یک منظر (که به عنوان تفکر افقی نیز شناخته می‌شود) به حل مشکلات نگاه می‌کند و به دنبال یافتن جواب‌هایی است که فوراً آشکار نمی‌شوند. این اصطلاح نخستین بار توسط روانشناس «ادوارد دو بونو» ابداع شده است. این مهارت‌ها اغلب در مشاغل خلاقی مانند بازاریابی یا تبلیغات مورد نیاز است. اگر در مدرسه گرافیک یا هنر و طراحی را یاد می‌گیرید، این احتمال وجود دارد که برخی از این مهارت‌ها را قبلاً توسعه داده باشید، که این می‌تواند در حرفه آیندتان مفید باشد؛ با ذهن همراه باشید.
تفکر جانبی ادوارد دوبونو چیست؟
با منطق شروع به کار با عناصر خاصی می‌کنید. همانطور که در بازی شطرنج از قطعات مشخصی استفاده می‌کنید، اما آن قطعات چیستند؟ در اکثر شرایط واقعی زندگی، قطعات به آنها داده نمی‌شوند، ما فقط فرض می‌کنیم که آنها در آنجا هستند. تصورات خاص، مفاهیم خاص و مرزهای خاصی را فرض می‌کنیم. تفکر جانبی دنبال بازی با قطعات موجود نیست، بلکه به دنبال تغییر آنهاست. تفکر جانبی، به بخش ادراکی تفکر مربوط می‌شود. اینجاست که ما دنیای خارجی را به تکه‌هایی که می‌توانیم پردازش کنیم، سامان می‌دهیم.
یک مغز سالم انسان نمی‌خواهد همیشه خلاق باشد وبه گونه ای طراحی شده است که چگونه کارها را انجام دهد یا چگونه به فکر چیزها باشد و سپس آن پاسخ یا رفتار خودکار را به صورت ناخودآگاه قفل کند تا مغز به شکل آگاهانه ای بتواند روی موضوعات دیگر تمرکز کند.
به همین دلیل است که دکتر دو بونو روش‌های تفکر جانبی را برای کمک به غلبه بر امیال طبیعی ما ( قفل شدن) در الگوها ایجاد کرده و این امکان را می‌دهد تا در صورت تقاضا خلاق باشید.
روش‌های تفکر جانبی ادوارد دوبونو
تفکر جانبی مجموعه ای از فرآیندها است، که یک روش تفکر آگاهانه و منظم را به شکلی خلاقانه ارائه می‌دهد، که منجر به تفکر نوآورانه به شیوه ای تکرار شونده می‌شود. در حالی که تفکر انتقادی در درجه اول با داوری درباره ارزش واقعی اظهارات و جستجوی خطاها همراه است. تفکر جانبی به ارزش حرکت اظهارات و ایده‌ها بیشتر توجه دارد. فرد از اندیشه جانبی برای انتقال از یک ایده شناخته شده به سمت ایجاد ایده‌های جدید استفاده می‌کند. چهار مسئله اصلی ابزار تفکر جانبی ادوارد دوبونو برطبق تعاریف زیر می‌باشند:
- ابزارهای ایجاد ایده که الگوهای تفکر فعلی را از مسیرهای معمول خود جدا می‌کنند.
- ابزارهایی را متمرکز کنید که در جستجوی ایده‌های جدید، ذهن را به سمت امکانات جدید باز می‌کنند.
- ابزار برداشتن که به حداکثر رساندن ارزش کمک می‌کند، از ایده تولید خروجی دریافت می‌شود.
- ابزار درمانی که فرآیند خلاقیت را با ایجاد ایده‌هایی طوفانی پایه گذاری کرده و آنها را متناسب با محدودیت‌ها، منابع و پشتیبانی از دنیای واقعی قرار می‌دهد.
اغلب تلاش برای تفکر سخت تر در جهتی یکسان، ممکن است به اندازه تغییر جهت مفید نباشد. تلاش در همان جهت لزوماً در رسیدن به هدف خود کمکی نخواهد کرد. تفکر جانبی عمداً خود را از تفکر عمودی یا منطقی دور می‌کند (روش کلاسیک برای حل مسئله: حل کردن راه حل به صورت گام به گام از طریق داده‌های داده شده) یا تخیل افقی (داشتن ایده‌های بسیار، اما بی توجه به انجام دقیق آنها با به تعویق انداختن قضاوت).
چه موقع باید از تفکر جانبی استفاده کنیم؟
حل مسئله: غالباً هنگام حل مسئله یا طراحی چیزی ممکن است پاسخ بدیهی باشد. اگر موضوع مهم باشد، می‌تواند برای مقدار کمی از زمان استفاده از تفکر جانبی، برای کشف راه‌های جایگزین تعریف مسئله و شروع به فکر کردن در مورد آن، به معنای گسترده ای سودمند باشد. فرد می‌تواند مغز خود را آموزش دهد تا به طور طبیعی خلاق تر باشد و راه حل‌های بهتری برای مشکلات شناخته شده کشف کند.
یافتن راه‌های جدید: ممکن است، روشی که بوسیله ی آن هر کاری را در زندگی یا شغل خود انجام می‌دهید، بهترین روش ممکن برای انجام آن باشد، اما محتمل نیست. چه خودتان راهی برای انجام کارها ایجاد کرده باشید یا گفته شده باشد که این روش برای انجام این کار مناسب تر است، به احتمال زیاد روش‌های با کارآمدتر و مؤثرتردیگری نیز برای انجام کارها وجود دارند. با استفاده از تکنیک‌های تفکر جانبی ادوارد دوبونو، می‌توانید به دنبال راه‌های جدید برای بهبود خود و شغلتان باشید تا بتوانید به اهداف خود برسید.
برای اختراعات و نوآوری: هر مخترع یا خالقی، باید در بعضی مواقع خلاقیت خود را به سمت فرآیند اختراع متمرکز کند، خواه یک اختراع ثبت شده باشد یا یک برنامه کاربردی تلفن همراه. تفکر جانبی به متفکران کمک می‌کند تا در تفکر خود با انگیزه تر و مطمئن تر باشند. هنگام حل مسئله ای که هنوز تفکر جانبی در آن شناخته نشده است، آن می‌تواند کمک کند تا نقطه شروع را انتخاب کنید.
نمونه سؤالات مصاحبه تفکر جانبی ادوارد دوبونو
این سؤالات، مخصوصاً در میان مصاحبه کنندگان شغلی رایج است. آنها نه تنها توانایی فرد در تفکر خلاقانه را آزمایش می‌کنند، بلکه می‌توانند مهارت‌های حل مسئله را نیز نشان دهند. اگر کسی هستید که از بازی کردن با معماها لذت می‌برید، ممکن است، در پاسخ به این نوع سوالات از مصاحبه خوب باشید.
شناسایی این نوع سؤال مصاحبه گاهی دشوار است. اگر در مصاحبه ای همیشه از فرد سؤالی پرسیده شود که کمی عجیب به نظر برسد، یا شاید اولین بار به نظر منطقی نباشد، احتمال آن وجود دارد که این یک سوال از تفکر جانبی ادوارد دوبونو باشد. دانشگاه کنت از منابع بسیار خوبی برخوردار است که لیستی از این نوع سؤالات را ارائه می‌دهد. در اینجا چند نمونه از سوالات مبتنی بر تفکر جانبی آورده شده است:
- یک اختراع باستانی را نام ببرید که هنوز هم در بیشتر نقاط جهان در حال استفاده است و به مردم این امکان را می‌دهد تا از میان دیوارها ببینند. جواب: پنجره.
- یک زن استرالیایی در سال ۱۹۴۸ به دنیا آمده است، اما اخیراً شانزدهمین سالگرد تولد خود را جشن می‌گیرد. چرا؟ پاسخ: وی در ۲۹ فوریه متولد شده است.
چگونه مهارت‌های تفکر جانبی خود را بهبود ببخشیم؟
نقشه برداری ذهن: نقشه برداری ذهن می‌تواند راهی عالی برای بهبود جنبه‌های جانبی تفکر باشد.
مهارت‌های تفکر: بهبود این مهارت‌ها می‌تواند چالش برانگیز باشد. با این حال، مانند هر چیز دیگری، با تمرین عالی می‌شود و قرار دادن مثال‌هایی از تفکر جانبی درذهن فرد می‌تواند به او کمک کند.
در اینجا چند تمرین وجود دارند که می‌توانید در جهت تقویت تفکر جانبی ادوارد دوبونو، آنها را امتحان کنید:
نقشه برداری ذهن
نقشه‌های ذهن می‌توانند یک راه عالی برای حل یک مشکل باشند، وقتی تفکر منطقی به تنهایی کمکی نمی‌کند. از آنجا که نقشه‌های ذهنی کمک‌های بصری هستند، آنها به مغز نیاز دارند تا روند تفکر خود را تنظیم کنند، که اغلب می‌توانند به فرد در یافتن پاسخ‌های غیر منتظره کمک شایانی کنند. نقشه‌های ذهن این فرصت را به فرد می‌دهند، که تمام ایده‌های خود را روی کاغذ بگذارد و سپس یک قدم به عقب بردارد تا افکار خود را جمع کند.
استفاده از حواس پنجگانه
همه ما پنج حس داریم. بینایی، لامسه، شنوایی، بویایی و چشایی. با این حال ما به ندرت از همه آنها برای حل مشکلات استفاده می‌کنیم. مثلا به طور معمول، از حواس بصری برای کار کردن استفاده می‌کنید، اما استفاده از حواس دیگر نیز، گاهی می‌تواند نتایج مفیدی را در برداشته باشد. برای مثال، وقتی با مشکلی روبرو هستید، چرا افکار خود را با صدای بلند مطرح نمی‌کنید و آنها را در تلفن همراه خود ضبط نمی‌کنید؟ وقتی به عقب گوش می‌دهید، ممکن است چیز جالبی را پیدا کنید، که در غیر این صورت آن را از دست می‌دادید.
کلام آخر
تفکر جانبی ادوارد دوبونو ممکن است بیش از یک یا دو دقیقه طول نکشد. سعی می‌کنید چیزها را به روشی متفاوت ببینید. سعی می‌کنید یک رویکرد جدید یا یک مفهوم جدید پیدا کنید و اگر موفق نشوید، آن را رها می‌کنید و با روشی معمول، انجام کارها را ادامه می‌دهید. فرقی نمی‌کند که مدت کوتاهی به تفکر جانبی اختصاص داده شود. تنها نکته حائز اهمیت این است که مدتی را به آن اختصاص دهید. مانند بسیاری از موارد زندگی، اگر می‌خواهید آن را بهبود ببخشید، باید روی آن کار کنید. زیرا فکر کردن یک مهارت است، که می‌توانید آن را بهبود ببخشید، ابزارها و تکنیک‌هایی وجود دارند، که می‌توانند در بهبود بازده خلاقیت، به فرد کمک کنند.
