۴ تکنیک خلاصه نویسی و همه آنچه درباره خلاصه نویسی باید بدانید

وقتی ما مطلبی را مطالعه میکنیم در حافظه کوتاه مدت ما قرا میگیرد. بیشترین حجم مطالب مطالعه شده توسط ما بعد از یک ساعت فراموش میشوند. تکنیک های خلاصه نویسی به ما کمک میکنند بتوانیم در کوتاه ترین زمان ممکن این مطالب را یاد آوری کرده و فراموشی آنها را به تعویق بیندازیم.

اما خلاصه نویسی به این سادگی هم نیست. مطالبی که خلاصه میکنیم باید به صورتی یادداشت شوند که مفهوم تغییری نکند و در عین حال مطالعه آنها زمان زیادی از ما نگیرد. به همین علت میتوانیم با به کارگیری اصول خلاصه نویسی در این کار موفق‌تر باشیم.

در این مطلب میخواهیم در ارتباط با ۴ تکنیک خلاصه نویسی و هر آنچه که برای موفق بودن در این امر نیاز است صحبت کنیم. همچنین انواع سبک های مختلف را بررسی کرده و به شما کمک کنیم سبک دلخواهتان را انتخاب کنید.

نکاتی در ارتباط با خلاصه نویسی که لازم است بدانید

پیش از آن که به سراغ روش‌های گوناگون خلاصه نویسی برویم ابتدا لازم است به این نکات توجه کنید. هر کدام از موضوعات مطرح شده در این بخش پایه و اساس شروع خلاصه نویسی است.

فقط میرزا بنویس نباشید

برخی از افراد زمانی که به سراغ خلاصه کردن مطالب میروند گمان میکنند دیگر نیازی به تمرکز روی مطلب نیست و فقط قرار است بنویسند و بعد وقتی بخواهند خلاصه‌هایشان را بخوانند به تمرکز نیاز دارند.

اما این تصور که متاسفانه رایج هم هست ، کاملا اشتباه است. مهم ترین و اساسی ترین نکته در زمان خلاصه نویسی این است که شما مطلب را کاملا بفهمید و درک کنید تا بتوانید آنچه فهمیده‌اید را یادداشت برداری کنید.

در غیر این صورت ممکن است بسیاری از مطالب مهم را جا بیندازید یا مطالب غیر ضروری را یادداشت کنید. علاوه بر این خلاصه نویسی برای مرور است و نه یادگیری. اگر قرار باشد از خلاصه‌هایتان یاد بگیرید باید تمام مطالب را بازنویسی کنید که این کار با خلاصه کردن در تضاد است.

خلاصه‌ها در واقع برخی جملات و کلمات کلیدی هستند که هر یک یادآور یک پاراگراف یا حتی بیشتر هستند.

قلم به دست باشید

شاید برایتان سوال پیش بیاید که بهتر است خلاصه‌هایتان را در گوشی یا کامپیوترتان تایپ کنید یا به صورت دستی بنویسید؟

در پاسخ به این سوال باید به شما بگویم درست است با تایپ کردن ممکن است نتیجه نهایی تمیزتر و خواناتر باشد اما روی کاغذ نوشتن علاوه بر این که خلاقیت شما در گنجاندن مطالب را بیشتر میکند بلکه حس خوبی هم میان شما و نوشته‌هایتان ایجاد میکند که بعدا ارتباط برقرار کردن با آنها را آسان‌تر خواهد کرد.

از ابزارهای مناسب استفاده کنید

برای خلاصه نویسی لازم است در نوشته‌هایتان تنوع به خرج دهید. از هایلایترهای مختلف و خودکارهای متفاوت استفاده کنید تا هم بتوانید مطالب را بر حسب ارزششان مشخص کنید و هم بتوانید صفحه کاغذتان را از خشکی و نامطلوبی خارج کنید.

زمانی که در حال مطالعه مطلبی هستید میتوانید ابتدا با هایلایترهای گوناگون جملات و کلمات کلیدی را مشخص کرده و پس از به اتمام رسیدن مطلب و دسته بندی آن‌ها در ذهنتان به یک جمع بندی برسید و نتیجه را روی کاغذ یادداشت کنید.

یکی دیگر از ابزارهای مورد استفاده در زمان خلاصه نویسی استیکرهای کوچک و بزرگ هستند. اگر میخواهید خلاصه هر صفحه را در کنار همان صفحه داشته باشید میتوانید از استیک نوت‌ها بهره ببرید.

همچنین اگر در کتاب شما تصویری وجود دارد و توضیحات آن در چند صفحه بعد ارائه شده میتوانید این توضیحات را در یک استیک نوت خلاصه کرده و کنار یا روی تصویر بزنید.

مرتب و منظم بنویسید

برخی گمان میکنند در زمان خلاصه نویسی هر چه شلوغ تر بنویسند مطلب جذاب‌تر خواهد بود ! اما این تصور هم یکی از تصورات رایج و نامطلوب است که باید آن را دور بیندازید.

خلاصه‌هایتان باید تمیز و مرتب باشند تا بعدا رغبت به خواندن آنها داشته باشید. اگر شلوغ و نامنظم باشند احتمالا ترجیح دهید اصل مطلب را بخوانید تا خلاصه‌هایتان را.

 

مطمئن باشید خلاصه نویسی وقتتان را تلف نمیکند

اگر به دنبال یک تکنیک خلاصه نویسی مناسب هستید احتمالا گمان نمیکنید این کار وقت تلف کردن است. اما اگر ذره‌ای هم شک دارید میخواهم خیالتان را راحت کنم.

فرض کنید قصد خلاصه نویسی ندارید:

وقتی مطلبی را مطالعه کرده اید و ۱ ساعت زمان از شما گرفته است بعد از حدود ۲۰ دقیقه ، ۴۰ درصد آن را فراموش میکنید و بعد از گذشت یک روز تنها ۳۰ درصد آن را به یاد خواهید آورد.

اینجا نقطه‌ای است که باید مطلب را مجددا مرور کنید تا برایتان یادآوری شود. پس لازم است دوباره ۱ ساعت زمان بگذارید چرا که چیزی جز اصل آن مطلب ندارید.

اگر فرض کنیم به علت آن ۳۰ درصد که در خاطرتان مانده کمی سریع تر پیش خواهید رفت ، این زمان را به ۴۰ دقیقه کاهش میدهیم.

حال اگر در زمان مطالعه خلاصه نویسی هم داشته باشید نهایتا ۱ ساعت و ۲۰ دقیقه از شما وقت میگیرد و بعد از گذشت یک روز با یک مرور ۱۰ دقیقه‌ای همه چیز را به یاد خواهید اورد.

از طرفی اگر برای کنکور ، یا آزمون های دیگر آماده میشوید و حجم بالایی از مطالب را باید بخوانید و یاد بگیرید. در زمان جمع بندی قطعا فرصتی برای مطالعه مجدد همه مطالب نیست و اگر خلاصه‌ای ننوشته باشید کاملا سردرگم خواهید شد.

نه کم بنویسید و نه زیاد

نمیتوان برای خلاصه نویسی میزان خاصی را مشخص کرد. ممکن است یک صفحه از کتاب حتی یک کلمه هم برای نکته برداری نداشته باشد اما یک صفحه پر از نکته باشد و نیمی از حجم آن در خلاصه نویسی لازم باشد.

اما سعی کنید خلاصه هایتان به صورتی باشد که مطالب را برساند و همینطور بیش از اندازه هم نباشد که خواندن آن‌ها زمان بیشتری از مطالعه اصل مطلب بگیرد.

سبک‌های خلاصه نویسی

بعد از این که مهمترین نکات در ارتباط با تکنیک خلاصه نویسی را مرور کردیم ، حال لازم است انواع سبک‌های خلاصه نویسی را بشناسیم تا بتوانیم بهترین و مناسب‌ترین سبکی را که به دردمان میخورد انتخاب کنیم. چرا که هر کس ممکن است معیارهایی داشته باشد که بر اساس آن‌ها بهتر بیاموزد.

هر چی یاد گرفتی بنویس

این سبک یکی از سبک‌های فوق العاده کاربردی است و کمک بسیاری به یادگیری میکند. از آن میتوان در بیشتر انواع تکنیک خلاصه نویسی استفاده کرد.

وقتی ما مطلبی را میخوانیم برای این که بهتر در ذهنمان ثبت شود میتوانیم آن را بازگو کنیم. این بازگو کردن میتواند برای خودمان یا شخص دیگر باشد. همینطور میتوانیم چکیده مطالبی که آموخته‌ایم را یادداشت کنیم.

شاید بعدا که بخواهید این مطالب را مرور کنید خیلی ساده تر از هر سبک دیگری آن‌ها را به یاد آورید.

لحنت را عوض کن

حتما برای شما هم پیش آمده است که مطلبی را خوانده‌اید اما نتوانسته اید آن را درک کنید. حتی ممکن است فردی برای شما توضیح دهد اما باز هم متوجه موضوع نشوید. اما با توضیحات یک شخص دیگر یا استفاده از یک کتاب مکمل به سادگی آن را درک کرده باشید.

در خلاصه نویسی هم وقتی لحن نوشته را به سادگی متوجه نمیشوید لازم نیست در خلاصه‌هایتان هم از همان لحن استفاده کنید. بلکه از لحنی استفاده کنید که برای شما ملموس است و میتوانید آن را کاملا درک کنید.

کلمات را عوض کن

گاهی وقت‌ها در زمان مطالعه با کلماتی مواجه میشویم که زیاد نمیتوانیم با آن‌ها ارتباط برقرار کنیم ، چرا که یا معنای آن‌ها را نمیدانیم و یا به قول معروف کمی قلنبه سلنبه هستند و نمیتوان آن‌ها را به سادگی به یاد آورد در این زمان میتوانید این کلمات را جایگزین کرده و به جای آن‌ها عبارت‌ها یا کلمات هم مفهوم و هم معنا به کار ببرید.

از اهمیت کلمات کلیدی غافل نشو

کلمات کلیدی کلماتی هستند که در متن از اهمیت بسیاری برخوردارند. همچنین با دیدن مجددآن‌ها بخش بسیاری از مطلب را مجددا به خاطر می‌آوریم.

لازم است بدانیم منظور از کلمه کلیدی صرفا یک کلمه نیست ؛ بلکه یک عبارت است که از چندین کلمه تشکیل شده و معنای خاصی را میرساند.

یادداشت کردن کلمات کلیدی در هنگام خلاصه نویسی در تهیه نقشه ذهنی هم بسیار کاربردی خواهد بود که در بخش‌های بعدی همین مطلب به آن‌ها خواهیم پرداخت.

 

۴ تکنیک خلاصه نویسی

انواع مختلفی از تکنیک خلاصه نویسی وجود دارد که ممکن است هر کدام از ما با یکی از آنها بیشتر ارتباط برقرار کنیم. لذا در ادامه این مطلب میخواهیم این تکنیک‌ها را به شما معرفی کنیم تا روش مورد علاقه خود را پیدا کرده و از آن استفاده کنید.

همچنین میتوانید چند مورد یا تمام این تکنیک‌ها را در کنار یکدیگر به کار گرفته و مطلب را بیشتر در ذهن خود بگنجانید.

اگر میزان مطالبی که باید مطالعه کنید چندان زیاد نیست و زمان کافی دارید به شما توصیه میکنم حتما این کار را انجام دهید.

البته در نظر داشته باشید در همه موضوعات نمیتوان همه این روش‌ها را به کار گرفت. پس با توجه به ویژگی‌هایی که برای انواع تکنیک خلاصه نویسی بیان خواهیم کرد روش ایده‌آلتان را انتخاب کنید.

تکنیک خلاصه نویسی کرنل

در روش یادداشت برداری کرنل جزئیات بیشتری بیان میشود. این روش برای نکته برداری از یک جلسه کاری یا درسی بسیار مفید است.

شما میتوانید با مطالعه مجدد آن در آینده تمامی نکات گفته شده در جلسه را مجدد بیابید. اما نقطه ضعفی که این روش دارد حالت مطلقا نوشتاری آن است . در این روش تفکر تصویری و تاثیرات فوق العاده آن به کار گرفته نمیشود.

حال به شرح این روش میپردازیم :

ابتدا در بالای یک صفحه سفید موضوع مطلب یا سخنرانی را یادداشت میکنیم.

سپس یک جدول دو در دو رسم کرده و در سطر اول ستون اول مینویسیم : ” کلمات کلیدی ” و در مقابل آن یعنی در سطر اول ستون دوم مینویسیم : ” نکات مهم و برداشت ها ”

با توجه به عنوان هر ستون تقریبا کاربرد آن مشخص است. حال در طول زمان مطالعه یا گوش دادن به سخنرانی میتوانید سطر دوم هر یک از ستون‌ها را پر کنید. در پایان مطالعه و یا انتهای سخنرانی مجددا این نکات و مطالب را مطالعه کرده و کم و زیاد کنید.

سپس یک قسمت جدید در پایین جدول تشکیل داده و خلاصه تمام مطالب و برداشت هایی که داشتید را یادداشت کنید. این قسمت حتما باید در انتهای سخنرانی و یا مطالعه و پیش از گذشت زمان تکمیل شود.

تکنیک خلاصه نویسی نقشه ذهنی یا مایند مپ

یکی دیگر از روش‌های بسیار کاربرد و سودمندی که برای خلاصه نویسی میتوان از آن استفاده کرد ، نقشه ذهنی یا همان مایند مپ است.

این روش به شما کمک میکند حجم بسیاری از مطالب را در یک صفحه کاغذ به خوبی خلاصه کنید و علاوه بر آن بتوانید در یک نگاه تصویر آن را به خاطر سپرده و از جلوه‌های بصری آن به خوبی بهره مند شوید.

خلاصه کردن یک فصل و حتی گاهی یک کتاب در یک مایند مپ میتواند کمک بسیاری در یادآوری چینش کلمات کلیدی و نحوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر به شما بدهد.

یکی دیگر از استفاده‌های نقشه ذهنی در مهارت حل مسئله و بررسی راه‌های گوناگون آن است. قرار دادن ایده‌های مختلف و مشخص کردن ارزش هر یک در مایند مپ ، تصمیم گیری را برای شما ساده‌تر خواهد کرد.

حال سوال این است که چگونه باید مایند مپ یا نقشه ذهنی رسم کنیم ؟

حتما پیش‌تر شجره نامه های خانوادگی و یا نمودارهای درختی که برخی دبیران برای تفهیم مطالب و دسته بندی آن‌‌ها استفاده میکنند را دیده اید. این روش‌های دسته بندی در واقع نوعی مایند مپ جزئی هستند.

برای تهیه مایند مپ ابتدا یک صفحه کاغذ A4 سفید بردارید. موضوع مطلب مورد مطالعه را در وسط صفحه بنویسید و دور آن دایره رسم کنید.

حال از این عبارت کلیدی شاخه‌های مختلف بکشید و روی این شاخه‌ها دسته بندی‌های مرتبط با موضوع را بنویسید. به همین شکل میتوانید هر شاخه را به شاخه های جزئی و جزئی تر تقسیم بندی کنید.

نکات مهم در استفاده از نقشه ذهنی

• یک نکته مهم در مایند مپ استفاده از عناصر بصری برای به کارگیری تفکر تصویری و همچنین بهره گیری از رنگ‌های گوناگون و حتی در صورت لزوم رسم شکل است.
• میتوانید هر زیر شاخه را بر حسب ارزشی که دارد یا هر دسته بندی دیگری با رنگ‌های مختلف و یا کشیدن اشکال هندسی مشخص کنید.
• در واقع این خاصیت مایند مپ است که علاوه بر خلاصه کردن همه مطالب در یک صفحه، با یک نگاه قابل بررسی باشد.
• نکته دیگر این است که در تکنیک خلاصه نویسی نقشه ذهنی نمیتوانید تمام جزئیات مطالب را در قالب جملات ساختار بندی شده ذکر کنید بلکه بایستی از کلید واژه‌ها و عبار‌ت‌های کلیدی مناسب استفاده کنید.
• یک مزیت بزرگ مایند مپ این است که در تمام رشته‌ها و زمینه‌ها میتوان آن را به کار گرفت. پس اگر بر آن مسلط شوید و با آن ارتباط برقرار کنید کمک بسیار بزرگی برای بخش بندی مفاهیم ذهنی به شما خواهد کرد.

تکنیک خلاصه نویسی با استفاده از سرفصل‌ها

استفاده از این روش برای خلاصه نویسی‌های شب امتحانی و یا یک بررسی کلی نسبت به یک کتاب میتواند موثر باشد.

ابتدا تعداد محدودی از کلمات کلیدی که به آن‌ها سرفصل میگوییم در بالای صفحه یادداشت میکنیم. به این صورت که در زیر هر یک از آن‌ها ستونی ایجاد شود.

سپس میتوانیم مطالب مهم و مرتبط با آن سرفصل‌ها را در زیرشان یادداشت کنیم. توجه داشته باشید که این روش را برای مطالب کلی و پیچیده نمیتوان مورد استفاده قرار داد چرا که تعداد سرفصل ها بالا میرود و همچنین ارتباط آنها با یکدیگر هم مشخص نیست.

در واقع میتوان گفت برای هر ستون یا حتی زیر ستون یک مایند مپ، میتوانید یک سرفصل نویسی داشته باشید.

تکنیک خلاصه نویسی کلی نگر

این روش برای ارتباط دادن فصول مختلف یک کتاب به کار گرفته میشود. این کار مخصوص تحلیل کردن مطالب است. اگر در پی یادگیری مفاهیم هستید این روش شاید شما را کمی گیج کند.

اما در برخی مفاهیم درسی مثل کاربرد فرمول‌های ریاضی و فیزیک میتوانید از این روش استفاده کنید.

در این روش باید در مقابل هر موضوع همیشه جایی برای اضافه کردن مطالب بیشتر وجود داشته باشد. چرا که نمیدانید با مطالعه فصل‌های بعد چه چیزهای بیشتری در ارتباط با آن خواهید آموخت.

در تحلیل‎‌های اقتصادی و یا تاریخی نیز این روش میتواند بسیار مناسب باشد.

برای استفاده از این روش برای مثال یک فرمول را یادداشت کرده و سپس کاربرد آن در بخش‌های مختلف را بیان میکنید.

ممکن است در نوشتن کاربردها نیاز به توضیحات بیشتری در ارتباط با یک مورد بیابید و دوباره آن را به قسمت دیگری مرتبط سازید.

تهیه یک خلاصه مطلوب از این روش که گیج کننده نباشد نیازمند پاک نویس کردن مطالب و دسته بندی درست و همچنین به کارگیری روش‌های دیگر خلاصه نویسی در پایان کار است.

کلام آخر

اگر کتابهای زیادی هستند که دوست دارید آنها را بخوانید اما فرصتش را ندارید ، استفاده از اپلیکیشن ذهن و خلاصه کتاب‌های بی نظیرش به کارتان خواهد آمد. 

خلاصه نویسی و استفاده از خلاصه ها حتما باید در فرایند مطالعه ما قرار بگیرد. درست است که خود عمل خلاصه کردن به تنهایی میتواند سبب دسته بندی مطالب و یادگیری بیشتر ما باشد ، اما فراموش نکنید که حتما آن‌ها را در بازه‌های زمانی مشخص و در روزهای پس از مطالعه به کار بگیرید تا مطالب به خوبی برای شما یاد آوری و در ذهن شما جای بگیرند و به قول معروف ملکه ذهنتان شوند.