فهرست مطالب
هرم مازلو و هرآنچه باید درباره آن بدانید
هرم مازلو یکی از معروف‌ترین تئوری‌های روانشناسی است که احتمالا اسمش زیاد به گوشتان خورده است. اما به نظرتان چرا انقدر هرم مزلو شهرت پیدا کرده است؟ برای جواب دادن به این سوال اول باید به زبان ساده تعریف درستی از هرم مزلو بدانید تا ابعاد دیگر این نظریه برایتان روشن شود. کاری که ما در ذهن سعی کرده‌ایم برایتان انجام دهیم. با ما در ادامه باشید تا با یکی از بحث برانگیزترین نظریات روانشناسی آشنا شوید.
فصل ۱
هرم مازلو چیست؟
هرم مازلو یک تئوری انسان‌شناسانه است که از ۵ لایه مختلف تشکیل می‌شود. براساس تئوری مزلو که تئوری سلسله نیازهای انسان هم نامیده می‌شود و توسط آبراهام مازلو ارائه شده است، همه ما انسانها در مسیر رشد و تکامل به ۵ نیاز اساسی احتیاج پیدا خواهیم کرد.
بعضی از نیازهای ما انسانها بر بعضی دیگر اولویت دارند و مازلو به دنبال پیدا کردن جواب خود در این زمینه، به تئوری هرم نیازها رسیده است.
او براساس یافته‌های خود هرمی طراحی کرده است که براساس سلسله مراتب نیازهای انسان درمسیر رشد و تکامل طبقه‌بندی می‌شود. به این ترتیب اولین نیازها در کف هرم و عالی‌ترین نیازها هم در راس هرم قرار می‌گیرند.
مزلو اعتقاد دارد که وقتی نیازهای بنیادین انسانها برطرف شوند، او میل به دسترسی به نیازهای بعدی را درخود خواهد یافت. درواقع محرک هر مرحله از نیازهای انسان، برآورده شدن نیازهای مرحله قبل است. انسانها به همین ترتیب در سلسله مراتب هرم جلو خواهند رفت تا به راس آن برسند.
انسان در هر مرحله از هرم برای مرحله بعدی تحریک خواهد شد و با برطرف شدن هرسطح از نیاز، نیاز سطح بعدی متولد خواهد شد. به این صورت است که اساسا کسانی که در کف هرم باقی مانده‌اند، توانایی درک نیازهای عالی‌تر را نخواهند داشت.
فصل ۲
آبراهام مازلو که بود؟
مازلو روانشناس معروف آمریکایی است که در رده روانشناسان انسان‌گرا قرار می‌گیرد. روانشناسی انسان گرایانه یکی از مکاتب معروف روانشناسی است که در آمریکا متولد شده است. مفهوم مرکزی روانشناسی انسان‌گرا، خودآگاهی و شکوفایی است.
از نظر روانشناسان این مکتب انسانها می‌توانند با خودآگاهی به اعمال خود جهت بدهند و به خودشکوفایی برسند.
مزلو کودکی سختی داشت. پدر و مادر او مهاجر بودند و به لحاظ مالی شرایط مساعدی نداشتند. از اینها گذشته، مادر مزلو، یهودی سخت‌گیری بود که به شدت به آبراهام کوچک سخت می‌گرفت و با او با نامهربانی رفتار می‌کرد.
مجازات‌هایی که مادر مزلو به خاطر شیطنت‌های کودکانه‌اش از طرف خدا برای او تعریف می‌کرد، به شدت روان او را می‌آزرد و او را با شرایطی روبه‌رو کرده بود که او را به لحاظ روحی تحت تاثیر قرار می‌داد.
این شرایط باعث شده بود تا مزلو با عقده حقارت بزرگ شود. البته چیزی که او را بعدها نجات داد و به زندگی‌اش جهت بخشید، هوش سرشارش بود.
پس از بارها تغییر رشته در دانشگاه‌های مختلف، بالاخره روزی رسید که مزلو با خواندن یکی از کتاب‌های جان بی واتسون، روانشناس رفتارگرابه این علم علاقه‌مند شد و وارد دانشگاه ویسکانسین شد تا روانشناسی بخواند.
همین مسیر او را به ایجاد تئوری هرم مازلو و جایگاهی که امروزه به آن مشهور شده است رساند. پدر روانشناسی انسان‌گرایی، عنوانی است که به مزلو داده شده است. چرا که توانسته رویکردی جدید در روانشناسی به انسان ارائه کند.
فصل ۳
اصول اساسی نظریه هرم آبراهام مازلو
بنیان اساسی نظریه هرم مازلو یا همان سلسله مراتب نیازها، طبیعت ذاتی انسان است. مزلو اعتقاد دارد که طبیعت درونی انسان، ذاتی و غیر قابل تغییر است. به همین دلیل می‌توان آن را مانند هر پدیده ثابت دیگر به صورت علمی مطالعه کرد. احتمالا این بخش نظریه مزلو تحت تاثیر رفتارگرایان قرار داشته است.
یادتان هست که گفتم مزلو با خواندن کتاب یکی از کتاب‌های جان بی واتسون به روانشناسی رفتارگرایانه علاقه‌مند شد؟ رفتارگرایان در شاخه‌های علوم انسانی معتقدند که می‌شود پدیده‌های مربوط به انسان را مانند علوم طبیعی مطالعه و آزمایش کرد.
مزلو هم تحت تاثیر روانشناسان رفتارگرا، این بخش نظریه خود را اینطور پایه‌گذاری کرده است. به نظر مزلو، هیچ‌کس به صورت ذاتی بد نیست. درواقع این ناکامی در ارضاء نیازهای بشر است که از آن‌ها یک غول میسازد. او اعتقاد داشت که سرشت بشر باید آزادانه و رها در مسیر رشد و کمال قدم بگذارد و نباید هرگز سرکوب شود.
این اعتقاد همه روانشناسان انسان‌گرا است. همه انسان‌گرایان معتقدند که اگر انسان آزادانه رشد کند و به استعدادهایش پروبال داده شود، بی‌وقفه به سمت رشد و شکوفایی پیش خواهد رفت.
نیازهایی که در هرم مزلو مطرح می‌شوند ناشی از نیاز به رشد انسانها هستند، نه ناشی از کمبودهای ذاتی. به نظر مازلو انسانها طبیعتا به رشد نیاز دارند و این سرشت ما است که ما را از نیازی به سمت نیاز بالاتر سوق می‌دهد تا به بالاترین درجات رشد برسیم.
فصل ۴
هرم مازلو
حتما تابحال به خوبی متوجه هسته مرکزی تئوری سلسله نیازهای مازلو شده‌اید. همه انسانها به صورت ذاتی نیازهایی درخود احساس می‌کنند و سعی می‌کنند که آن‌ها را برطرف کنند تا به کمال برسند. درواقع رشد و شکوفایی هر فرد، به میزان برطرف کردن نیازهای او بستگی دارد.
از طرفی دیگر، هربار که نیازی برطرف می‌شود، نیازهای سطح بالاتری در انسان احساس فعال خواهد شد. به این صورت کسی که در سطحی پایین‌تر قرار دارد، نمی‌تواند نیاز افراد در سطوح بالاتر را حس کند.
تبریک می‌گویم! شما همین حالا به خوبی مفهوم کلی تئوری هرم سلسله نیازهای مزلو را درک کردید. اما بیایید کمی دقیق‌تر این تئوری را بررسی کنیم.
مزلو نیازهای انسان را در هرم سلسله نیازها، به پنج دسته تقسیم کرده است. در کف هرم پایین‌ترین و ابتدایی‌ترین نیازها و در راس هرم، عالی‌ترین نیازهای انسان قرار دارند.
به این صورت اولین نیاز هر انسان، نیازهای فیزیولوژیک او است. دومین نیاز، نیازهای امنیتی انسان هستند. در دسته سوم، نیاز به عشق قرار می‌گیرد. دسته چهارم متعلق به نیاز به احترام است و در راس هرم که بالاترین نیازهای انسان قرار دارند، نیاز به خودشکوفایی قرار دارد.
اگر دوست دارید از نیازهای هر دسته چیز بیشتری بدانید، ادامه را بخوانید:
طبقه اول؛ نیازهای فیزیولوژیک
اساسی‌ترین نیازهای انسان در هرم مزلو نیازهای فیزیولوژیک او تعریف می‌شوند. این بخش به نیازهایی مربوط می‌شود که برای بقای ما انسانها ضروری و حیاتی به حساب می‌آیند. آب، غذا، تنفس، سلامتی و تعادل در همه وجوهات حیاتی از جمله نیازهای این سطح هستند.
مزلو برای این دسته از نیازها اهمیت زیادی قائل است. او معتقد است که هر نیازی که به صورت غریزی در انسان وجود داشته باشد و بدن انسان به آن مایل باشد، در این سطح نیازها قرار خواهد گرفت.
از طرفی دیگر، مزلو معتقد بود که این دسته از نیازها، بیشترین تاثیر را در رفتار انسانها دارند. تغذیه، آب و هوای متعادل، پوشاک، خوراک و نیازهای جنسی هم با این تعریف در این سطح قرار می‌گیرند.
طبقه دوم؛ نیازهای امنیتی
هرآنچه خیال شما را از بابت امنیت‌تان راحت کند، در این رده قرار خواهد گرفت. امنیت جانی، مالی، غذایی، آزادی، و میل به رهایی در این طبقه جا می‌گیرند. درواقع زمانی که خیال انسان از بابت نیازهای اولیه‌اش راحت شد، به فکر تامین این دسته از نیازهایش خواهد افتاد.
سطح نیازهای امنیتی کمی پیچیده‌تر از نیازهای دسته قبل است. و همانطور که اشاره کردم، منظور مزلو از امنیت، صرفا امنیت جانی نیست. انسانها نیاز دارند که از خیالشان از بابت آینده شغلی‌شان و تامین مالی خود و خانواده‌شان راحت باشد. حتی مسائل مربوط به سلامتی و ایمنی در برابر حوادث هم در این طبقه قرار می‌گیرد.
درواقع هرچیزی که کیفیت زندگی انسانها را اندکی از سطوح اولیه بالاتر ببرد، در این دسته قرار خواهد گرفت. زندگی در جایی که امنیت داشته باشد، پس‌انداز مالی و… همه جزو نیازهای امنیتی هستند.
البته مزلو برای این دسته ارزش زیادی قائل بود اما آن را جزو نیازهای اساسی انسان نمی‌دانست.
طبقه سوم؛ نیازهای اجتماعی(نیاز به عشق)
دوست داشتن، دوست داشته شدن، محبوبیت، مورد توجه قرار گرفتن و عشق ورزیدن، همگی نیازهایی هستند که بعد از برطرف شدن سطح دوم نیازهای انسان در او بیدار خواهند شد. مزلو معتقد است این دسته از نیازها در طبقه سوم اولویت‌های انسان قرار می‌گیرند.
مزلو معتقد بود که اگر این دسته از نیازها تامین نشوند، می‌توانند باعث احساس تنهایی، افسردگی و اضطراب افراد باشند. همه انسانها با هر تیپ شخصیتی و عقیده فکری به نوعی به یک یا چند نیاز از این دسته احتیاج خواهد داشت.
فعالیت‌های اجتماعی، عضویت در گروه‌های ورزشی، علمی یا مذهبی، احتیاج به دوست، معشوق یا همدم و… چه کسی می‌تواند ادعا کند که به این نیازها احتیاج نخواهد داشت؟
برآورده نشدن این دسته از نیازهای هرم مزلو می‌تواند انسانها را به شخصیتی مهرطلب تبدیل کند.
طبقه چهارم؛ نیاز به احترام
مزلو معتقد است افرادی که با موفقیت توانسته‌اند نیازهای عاطفی و اجتماعی وجودشان را ارضا کنند، در پس کسب احترام و جایگاه اجتماعی خواهند رفت.
نیاز به احترام، دو وجه مهم دارد. وجه اول نیاز به احترام به خود است که امروزه با عنوان عزت نفس می‌شناسیم. وجه دوم، نیاز گرفتن احترام از دیگران است که به جایگاه اجتماعی افراد در جامعه برمی‌گردد.
احترام دیدن و داشتن عزت نفس، از نیاز انسان به مورد قدردانی قرار گرفتن سرچشمه می‌گیرد. افراد نیاز دارند کارهایی انجام دهند که موفقیت‌آمیز باشد و به خاطر آن‌ها به خودشان افتخار کنند و مورد احترام قرار بگیرند. جایگاه اجتماعی مسئله‌ای است که مفهوم محوری این بخش از نیازهای سلسله مراتب هرم را تشکیل می‌دهد.
مزلو معتقد است تنها کسانی که توانسته باشند با موفقیت عزت نفس را در خودشان پرورش بدهند، احترام ببینند و این نیاز را برآورده کنند. انسانها خود را با دیگران مقایسه می‌کنند و دوست دارند که در این قیاس، برتر یا لااقل برابر باشند. اگر احساس برتری نکنند، سعی می‌کنند با چیز دیگری این کمبود را جبران کنند.
حتما کسانی که بیش از اندازه به زرق و برق زندگی و خرید کالای لوکس علاقه دارند را دیده‌اید. شاید با این توجیه مزلو بتوانید دلیل علاقه این افراد را به خودنمایی با زندگی لوکس و نمایش آن برای دیگران بفهمید.
طبقه پنجم؛ خودشکوفایی
آخرین دسته از نیازهای طبقه‌بندی شده در هرم مزلو به خودشکوفایی اختصاص دارد. مزلو اعتقاد دارد که تنها یک درصد افراد جامعه به این سطح خواهند رسید. یعنی تنها یک درصد از کل جمعیت جوامع این شانس را خواهند داشت که چهار سطح نیاز قبلی را به درستی برآورده کنند و بالاخره به این مرحله برسند.
نیاز به خودشکوفایی یعنی بهره‌برداری بهینه از استعدادها، توانایی‌ها و پتانسیل‌های درونی که باعث می‌شود بهترین نسخه از خودمان را به بهترین شکل بروز بدهیم. درواقع مزلو معتقد است که از قوه به فعل درآوردن استعدادها زمانی اتفاق می‌افتد که انسان توانسته باشد نیازهای ابتدایی، نیازهای امنیتی، عشق و علاقه و همچنین جایگاه اجتماعی را به درستی و با موفقیت پشت سر گذاشته باشد. شما هم مثل مزلو فکر می‌کنید؟
نمی‌توان برای درست به پایان رساندن این مرحله نسخه‌ای واحد پیچید. هرکس استعدادهایی دارد و بروز دادن هرکدام از آن استعدادها به معنای خودشکوفایی خواهد بود. ممکن تبدیل شدن به نویسنده‌ای معروف برای یک نفر به معنای خودشکوفایی باشد و برای دیگری، برنده شدن جایزه پولیتزر این معنا را بدهد.
بسته به سطح استعداد افراد و میزان توانایی‌شان، نسخه‌های متفاوتی برای بهترین شدن وجود خواهد داشت.
فصل ۵
اهمیت نظریه سلسله مراتب نیازهای مازلو
مزلو تاثیر عمیقی بر علم روانشناسی و نگاه روانشناسان به انسان گذاشته است. مزلو به عنوان پدر گرایش انسان‌شناسی در این علم، نگاه جدیدی نسبت به انسانها ارائه کرده است.
او توانست تعریف انسان را از موجودی که صرفا تحت تاثیر غرایز و نفس خبیث خود است به موجودی که ذاتا شرور نیست و می‌تواند به خودآگاهی برسد ارتقا دهد. او نگاهی به مراتب انسانی‌تر و واقع‌گرایانه‌تر به انسان و پدیده‌های انسانی دارد و از این جهت نظریات مزلو قابل تقدیر هستند.
هرم مزلو به خوبی توانسته است نیازهای انسان را در ساده‌ترین شکل ممکن نشان دهد. همین مسئله باعث شده است که در بسیاری از موارد، افراد بتوانند براساس همین تعاریف نیاز دیگران را تشخیص دهند و با کار روی آن به خدمت کسب‌وکارها دربیایند. درست مانند استفاده‌ای که علم بازاریابی از این نظریه کرده است.
شرکت‌های تولیدی سعی می‌کنند با توجه به هرم مزلو نیازهای گروه‌ها و مخاطبان هدفشان را تشخیص دهند و از روی همان الگوهای تعرف شده، کالا و خدماتی که مناسب هر گروه است را تولید کنند. در ادامه تاثیر این نظریه بر چند حوزه را با هم بررسی خواهیم کرد:
بازاریابی
براساس گفته‌های تئوری هرم مازلو در هرم سلسله مراتب نیازها، انسانها همیشه در یکی از این سطوح نیازی قرار دارند و این مسئله که آن‌ها در کدام نقطه از هرم باشند، به اوضاع زندگی و سطح جامعه بستگی خواهد داشت. تکنیک‌های بازاریابی هم براساس نیازهای انسان افراد تنظیم می‌شود.
یعنی قبل از تولید محصول، بازاریاب‌ها سعی می‌کنند نیازهای هر دسته از افراد را شناسایی کنند و برآورد کنند که مخاطب‌شان در چه سطحی از سطوح هرم مزلو قرار دارند.
در مرحله نهایی هم براساس نیازی که مشتریان هدف در خود حس می‌کنند، محصول تنظیم و تبلیغ خواهد شد. درواقع درک نیاز مخاطب و تنظیم تبلیغات براساس همان نیازها، یکی از مهم‌ترین کارکردهای این تئوری در مباحث بازاریابی و مارکتینگ است.
خودشکوفایی
خودشکوفایی جزو بنیادی‌ترین و اساسی‌ترین گزاره‌ها و مفاهیم تئوری انسان‌گرایی و البته هرم مزلو است. مفهوم خودشکوفایی آنقدر برای مزلو پراهمیت بوده است که اساس مطالعات تئوریک و علمی خود را از نیازهای انسان، درست از راس هرم یعنی همان خودشکوفایی شروع کرده است.
او درواقع از این نقطه آغاز کرده است که افراد خودشکوفا چطور زندگی و رشد کرده‌اند تا به این نقطه از حیات برسند؟ او با مطالعه روی عده‌ای از افراد که به نظر مزلو خودشکوفا تلقی می‌شدند، مفاهیم دیگر مربوط به تئوری خود را استخراج کرد.
به نظر مزلو خودشکوفایی یک فرآیند مستمر است. افراد خودشکوفا از نظر او چنین مشخصاتی دارند:
- نگاه واقع‌بینانه به زندگی، خودشان و رویدادهای پیش آمده برای خودشان دارند.
- دو مشخصه علم و عمل را توامان با هم دارند.
- واقعیات را به درستی درک می‌کنند و با آن کنار می‌آیند.
- بر مشکلات و حل آن متمرکز می‌شوند.
- واقع‌گرا و عینی‌گرا هستند و روحیه طنز دارند.
- خلاقیت، داشتن رفتار متعارف، انسان دوستی و درک عمیق تجربه‌های زندگی از صفات آن‌ها است.
- در برقراری ارتباطات بین فردی توانایی بالایی دارند و افراد عضو دایره نزدیکانشان را به خوبی مدیریت می‌کنند.
- به خودشان احترام می‌گذارند و عزت نفس بالایی دارند.
- به حریم خصوصی دیگران احترام می‌گذارند و روحیه دموکراتیک دارند.
- استانداردهای اخلاقی بالایی دارند و شخصیت‌شان کاملا موجه است.
عزت نفس
یکی دیگر از مفاهیم مهم تئوری هرم مازلو مفهوم عزت نفس است. عزت نفس که در رده چهارم سلسله مراتب نیازها جا می‌گیرد، پایه‌گذار خودشکوفایی خواهد بود. از طرفی برآورده کردن نیازهای سطوح یک تا سه می‌تواند منجر به درک این نیاز و اقدام برای برآورده کردن آن شود.
درک تجربه کاربری
یکی دیگر از کاربردهای هرم مزلو در طراحی محصولات برای کاربران است. این مسئله زمانی خود را نشان می‌هد که شرکتی بخواهد محصولی را با توجه به نیازهای جامه طراحی کند. زمانی که محصولی در دست طراحی است، اگر به درستی جامعه هدف و سطوح آن‌ها را در هرم مزلو شناسایی شده باشد، گروه طراحی خواهند دانست که باید محصول را به چه صورت طرای کند که مورد وجه کاربران قرار بگیرد.
درکشورهای پیشرفته، اولویت کاربران، زیبایی، رنگ‌آمیزی، شکل طراحی و بسته‌بندی محصولات است. اما در کشورهای کمتر توسعه یافته که خیال کاربران هنوز به درستی از بابت امنیت محصول، پشتیبانی و کارکرد صحیح آن راحت نشده است، طراحی محصول در رده‌های پایین‌تر اولویت قرار می‌گیرد.
به همین دلیل می‌توان گفت که هرم مزلو در درک تجربه کاربری در فرآیند تولید محصولات تا چه اندازه پراهمیت و تعیین کننده است.
فصل ۶
نقد نظریه سلسله مراتب نیازهای مازلو
پیش‌فرض‌ها
بیایید یک بار قبل از نقدهای وارده شده به هرم مزلو یک بار دیگر مفروضه‌های این تئوری را با هم بررسی کنیم. مفروضه اصلی مزلو در نظریه سلسله مراتب نیازها، ماهیت انسان است. به نظر مزلو ماهیت وجودی انسان پنج فرض ثابت دارد:
- انسان ماهیتی منسجم و ثابت دارد. همانطور که قبلا هم اشاره کردم، مزلو معتقد بود می‌توان ماهیت انسان را مانند یک پدیده طبیعی به صورت علمی مطالعه کرد و به رفتارگرایی اعتقاد داشت.
- نیازهای انسان و ارضاء آن‌ها موقتی است و هیچ نیازی به صورت کامل ارضا نخواهد شد. درواقع با رفع یک نیاز، آن نیاز به صورت کامل حل نمی‌شود و تنها مدتی رفع خواهد شد.
- نیازهای آگاهانه انسان، متنوع هستند و طیف وسیعی را شامل می‌شوند.
- زمانی که نیازی ارضاء می‌شود، تا حد زیادی از قدرتش کاسته خواهد شد و محرک رفتاری قوی نخواهد بود. درواقع مانند آتش زیر خاکستر به صورت موقت مهار خواهد شد.
- اصل مهم دیگری که مزلو مطرح می‌کند، اصل توالی نیازها است. یعنی نیازهای انسان براساس سلسله مراتبی قابل پیش‌بینی مطرح می‌شوند و ادامه خواهند یافت. یعنی مزلو معتقد است که هیچ وقت نیازهای فیزیولوژیک از طبقه اول هرم به طبقه دوم نخواهد رفت. یا هرگز نیازها اجتماعی بر نیاز به امنیت مقدم نخواهد شد.
نکته مثبت هرم مزلو و تئوری انسان‌گرایانه او، نوع نگاه مزلو به انسان و نیازهای او است. فطرت محبت‌جوی انسان و میل او به خوبی‌ها از نقاط قوت تئوری سلسله مراتب نیازها است. سلسله مراتب نیازها اهمیت زیادی در علم روانشناسی و بسیاری دیگر از علوم انسانی دارد و به صورت علمی اثبات شده است.
از طرفی مزلو پایه‌گذار رویکرد بسیار مهمی در روانشناسی است که همان رویکرد انسان‌گرایانه نام گرفته است.
انتقادات
اما یکی از نقدهایی که به نظریه مزلو وارد شده است، نقد هستی شناسی مزلو است. به نظر تعداد زیادی از روانشناسان، نیازهای مذهبی و میل به معنویات بر نیازهای مادی انسان اولویت و ارجحیت دارد. مسئله بعدی، روش‌شناسی مزلو در مطالعه انسانها است. اگر یادتان باشد اشاره کردم که او از انتها به ابتدا رسیده است.
یعنی مزلو با مطالعه زندگی افراد خودشکوفا به درجات نیازها و تنظیم آن‌ها در هرم دست پیدا کرده است. اما بسیاری از محققان معتقد هستند که نه‌تنها این کار مزلو، بلکه جامعه آماری محدود و کوچک او، نمی‌تواند چندان جامع و قابل تعمیم باشد.
مزلو با مطالعه گروه کوچکی از نخبگان ایالات متحده آمریکا نظریه خود را مطرح کرده است و همچنین سیر تعالی انسان را بدون درنظر گرفتن پیچیدگی‌های شخصیتی به صورت خطی دانسته است.
یعنی همه ما انسانها از یک نقطه شروع می‌کنیم و الزاما در یک مسیر مشخص به سمت جلو پیش خواهیم رفت. او درنظر نگرفته است که ممکن است کسی به عقب برگردد. یا اصلا بتواند بدون درنظر گرفتن یک سطح از نیاز، به سطوح بعدی راه پیدا کند.
آیا می‌توان رفتار انسان را پیش‌بینی کرد و مورد قضاوت قرار داد؟
انسان در علم روانشناسی بسیار پیچیده و عجیب است. پیش‌بینی رفتار و امیال انسانها با پیچیدن یک نسخه برای همه امکان‌پذیر نیست و این پیش‌فرض مزلو که انسانها ماهیت ثابتی دارند، به سادگی رد خواهد شد. شاید بزرگترین ضعف مزلو، همین پیش‌فرض غلط باشد.
نمی‌توان منکر استثنائات شد. آیا همه انسان‌های خودشکوفا الزاما نیازهای رده پایین خودشان را برآورده کرده‌اند؟ آیا جرم و جنایت در کشورهای پیشرفته کمتر است؟ سوال بعدی که به نظریه مزلو وارد می‌شود این است که چرا نقش جنسیت را در بررسی نیازهای انسان جدی نگرفته و به‌حساب نیاورده است؟
از طرفی نگاه مزلو به انسان تک‌بعدی است. او از بسیاری از جنبه‌های نیازها و انگیزه‌های انسان غافل شده است و آن‌ها در نظر نگرفته است. نیازهایی که مزلو برای انسان تعریف می‌کند محدود هستند و گویایی کافی را برای پوشش همه نیازهای انسان ندارند.
به همین دلیل بعدها روانشناسان دیگری سعی کردند تا هرم مزلو و سلسله مراتب نیازهایی که او برای افراد تعریف کرده است را مورد بازنگری قرار دهند و نیازهای دیگری را به آن اضافه کنند. نیازهایی مانند علم‌اندوزی، زیبایی‌شناسی و…
به‌نظر بسیاری از ادیان، نیاز انسان و هدف او، صرف خودشکوفایی در این دنیا نیست و نگاه مزلو به اهداف این جهانی و انسانی محدود شده است.
فصل ۷
نظریات تکمیلی هرم سلسله نیازهای مازلو
در سال ۲۰۱۰، تیمی از روانشناسان تصمیم گرفتند نظریات تکمیلی را به هرم مزلو اضافه کنند. تئوری تازه متولد شده از بیس نظریات مزلو در مجلات معتبر روانشناسی منتشر شد و به سرعت مورد توجه قرار گرفت.
این روانشناسان تلاش کردند تا سطح نیازهای هرم را از ۵ نیاز به ۸ نیاز ارتقا بدهند. در نظریه جدید، انتهای هرم مزلو با همان نظریه قبلی شباهت دارد. یعنی به نظر این دسته از روانشناسان هم میل‌های فیزیولوژیک اساسی‌ترین نیازهای انسان را تشکیل می‌دهند و در کف هرم جا دارند.
اما تغییرات اساسی در راس هرم اتفاق افتاده است. به نظر این دانشمندان، خودشکوفایی یک نیاز تکاملی نیست و نیازهایی بالاتر از خودشکوفایی هم قرار دارند. آن‌ها تغییرات ایجاد شده در هرم را اعمال کردند و سه نیاز جدید علاوه بر نیازهای قبلی به هرم اضافه کردند. این هرم در شکل فعلی، شامل موارد زیر می‌شود:
- نیازهای زیستی و فیزیولوژیک که شامل آب و هوای متعادل و مناسب، غذا، پناهگاه یا مسکن، نیازهای جنسی و … می‌شود.
- نیازهای امنیتی که شامل امنیت روانی، امنیت مالی، امنیت جانی، امنیت شغلی، سلامتی و… است.
- نیازهای اجتماعی؛ این نیازها دربرگیرنده روابط دوستانه، عشق ورزیدن، محبت دیدن و معاشرت با دوستان و خانواده گرم هستند.
- نیازهای احترامی، شامل مورد احترام قرار گرفتن، پیدا کردن جایگاه اجتماعی، مورد تقدیر قرار گرفتن و عضویت در گروه‌های اجتماعی می‌شود.
- نیازهای شناختی، این نیازها که نیازی جدید در هرم محسوب می‌شود، بیشتر درمورد دانستن، کشف کردن و داشتن تحصیلات آکادمیک و علمی صدق می‌کند.
- نیازهای زیبایی شناسی مانند جستجو و کشف زیبایی‌ها، تعادل، لذت بردن از طبیعت و زیبایی‌های طبیعی.
- نیاز به خودشکوفایی که طیف وسیعی از توانایی بالفعل انسانها را دربر می‌گیرد.
- نیاز به تعالی که بیشتر درباره کمک به دیگران برای رشد فردی است.
فصل ۸
معرفی کتاب
شما می‌توانید برای آشنایی بیشتر با نظریه هرم مازلو از کتاب انگیزش و شخصیت نوشته همین روانشناس بهره بگیرید. مازلو در این کتاب به تفضیل درباره شخصیت انسان و هرچیزی که می‌تواند به عنوان محرکی برای رشد او محسوب شود، صحبت کرده است.
کتاب انگیزش و شخصیت توسط احمد رضوانی ترجمه شده است و در انتشارات آستان قدس به چاپ رسیده است. شما همچنین می‌توانید با نصب اپلیکیشن ذهن به منبع عظیمی از کتاب‌های انگیزشی و شخصیت‌شناسی دست پیدا کنید و بیشتر در این زمینه اطلاعات کسب کنید. کافیست از لینک زیر اپلیکیشن ذهن را دانلود کنید و به جمع خانواده ذهن بپیوندید.
تفاوت نگاه فروید و مازلو به انسان چیه؟
نگاه هر دو روانشناس معطوف به نیازهای انسانه. اما دوتفاوت عمده باهم دارن.
مازلو انسان رو علاوه برعوامل داخلی، تحت تاثیر عوامل محیطی و شرایط بیرونی میبینه، درحالیکه فروید بیشتر انسان رو تحت تاثیر ناخودآگاه و عوامل داخلی بررسی میکنه.
از طرفی دیگه به نظر مازلو انسانها ذاتا شرور نیستن و همیشه میل به پیشرفت دارن و اگه آزاد گذاشته بشن، به کمال میرسن.
کلا انسان را باید به نسبت محیط آن فرد سنجید ، محیط پیرامون فرد محیط درونی فرد را هم میسازد.
بنظرم بهتره که اول شرایط محیطی مورد بررسی قرار بگیرد و بعد به سمت خواسته ها رفت این طور واقع بینانه تر است.
اصل اصلی شروع هر هرم میتونه همین باشه