فهرست مطالب
پژوهشهای جدید قرار است به ما در شناخت بیشتر قدرت ماورائی چشم کمک کنند. بهراستی چرا انسان، چشمانی قدرتمند و درعینحال اسرارآمیز دارد؟! در فیلم دانی دارکو Donnie Darko که یک فیلم علمی- تخیلی است مخاطب با یک دانشآموز خوابگرد مسافر زمان روبهرو میشود؛ دانی.
پس از گذشت مدتی، این شخصیت اصلی فیلم شاهد نیرویی جداشونده از سینه پدرش است که بهسوی آشپزخانه روان میشود درحالیکه پدرش از چنین قدرتی خبر ندارد. درست چند ثانیه پیش از رویارویی با این نیرو، دانی متوجه میشود که میتواند آینده را پیشگویی کند.
پیشنهاد میکنم اصل داستان را سر فرصت دنبال کنید. اما نکته جالبتوجه این است که در دنیای واقعی چنین قدرتی نصیب هیچکدام از ما نمیشود. یعنی نگاه بیپرده به هر آنچه در آینده یک نفر اتفاق میافتد. البته ذهن ما دستبردار نیست و موضوع قدرت ماورائی چشم ازجمله مشغولیات ذهنی بهحساب میآید.
همه ما با دیدن طرف مقابل فوراً آماده قضاوت کردنش میشویم؛ او به چه فکر میکند و حرکت بعدیاش چه میتواند باشد؟ ما نمیتوانیم در تجربیات درونی دیگری شریک شویم و فقط مشتی پیشبینی ذهنی در این مورد انجام میدهیم. اما موضوع جالب این است که با همین آگاهی ناقص امکان پیشبینی اقدامات بعدی یک نفر را به دست میآوریم.
کسی که به من نزدیک میشود قرار است چه رفتاری داشته باشد؟ یک غریبه مهربان یا دشمنی که حریفش نخواهم شد؟!
این احساس با دیدن یک نفر در ما شکل میگیرد.
قدرت ماورائی چشم: پیشگوها و درک اجتماعی
احساس و شناختی که بالاتر در موردش نوشتم بهواسطه رفتارهای گذشته فرد و وضعیت فعلی او در ما شکل میگیرد. شاید بهتر باشد کلید سومی هم به آن اضافه کنیم؛ چشمها!
انسان ازنظر بصری آفریدهای چیرهگر است. یعنی چه؟ ما به هرچه نگاه میکنیم درواقع همانها موضوعات موردعلاقه و مسائلی هستند که در موردشان فکر میکنیم. پژوهشهای بسیاری نشان میدهند زمانی که به یک نفر نگاه میکنیم طی یک رفتار طبیعی، جذب چشمهای او میشویم.
نگاه کردن به چشمان افراد، در برخورد اول، این قدرت را به ما میدهد تا پیشگویی درستی در مورد اینکه او به کدام وسیله اطراف توجه میکند یا میخواهد به کدام سمت اتاق برود داشته باشیم. اینکه بتوانیم مثل دانی پیشگو، از آینده یک نفر سر دربیاوریم ممکن نیست ولی با خیره شدن به چشمان طرف مقابل قدم کوچکی در این مسیر برمیداریم.
البته فهمیدن اینکه چطور با نگاه کردن به چشمان یک نفر میتوان قدرت دوسویهای برای پیشبینی رفتار او پیدا کرد هنوز مبهم است. اگرچه مایکل گرازیانو روانشناس و پروفسور عصبشناس در دانشگاه پرینستون روش قانعکنندهای برای توضیح این پیچیدگی یافته است:
با خیره شدن به چشمان یک نفر مثل این است که پرتویی نامرئی از آنها دریافت میکنیم. این پرتوها بازتابی از قصد و توجه نهفته در منبع( چشمها) هستند. گرازیانو با این توضیح، نیروی نامرئی پنهان در چشم را « جوهر خودآگاه» Substance C- حرف س برای خودآگاه Consciousness- معرفی میکند.
این دانشمند برجسته در ادامه اضافه میکند که جوهر خودآگاه، ساختمان مرکزی پیشگویی است. قرار نیست وجود واقعی داشته باشد. بلکه نمایندهای از فرایند بسیار واقعی، بینهایت پیچیده و عصبی در مغز فرد است. نسخه سادهشدهای از توجه قشری cortical attention – قشر بینایی مغز- که احساس « زیر نظر کسی بودن یا دیده شدن» در ما ایجاد میکند.
شناخت قدرت ماورائی چشم با جوهر خودآگاه
شاید برایتان جالب باشد که بدانید، مطالعات اخیر گرازیانو و همکارانش به نکات بیشتری اشاره میکند ازجمله فرضی نبودن نیروی ساطعشده از چشمها. شرکتکنندگان در آزمایشها شاهد رشتهای از تصاویر بودند که مجرایی عمودی را با تمایل به یک سمت نشان میدهد.
تیم گرازیانو در تلاش بودند تا احتمال افتادن این مجرا را از نقطهای که ایستاده تخمین بزنند. نتیجه آزمایشها نشان داد که چشم فرد اثر چشمگیری روی قضاوت او در مورد افتادن یا ثبات این مجرا داشت. در آزمایشهایی که این مجرا به سمت صورت متمایل شده بود زاویه برآورد شده بزرگتر بود و این نگاه خیره فرد، مجرا را بالا نگه میداشت.
در نقطه مقابل، وقتی مجرا کمی تکان میخورد، این زاویه بحرانی کوچکتر میشد گویی نیروی چشمان باعث حرکت مجرا و افتادنش میشود. این نتایج وقتی چشمان فرد بسته بودند به دست نیامد. بنابراین میشد به این واقعیت رسید که چهره روی آزمایش تأثیری ندارد بلکه این قدرت ماورائی چشم است که کار خودش را میکند.
چکیدهای از تلاش گرازیانو و تیمش در مورد اثر نیروی چشمها
جوهر خودآگاه از یک شخص به بیرون راه پیدا میکند، همچون شعاعی از نور. این جوهر از چشمها و در خطی مستقیم جاری میشود و با وسایلی که در اطراف هستند ارتباط برقرار میکند، انرژی و در ذات خودش کیفیتی دارد که به افراد در انتخاب رفتارها و عمل کردن کمک میکند.
جوهر خودآگاه یک فعالیت خودکار است و با ایجاد حس کنجکاوی در ما کاری میکند تا از خودآگاهی دیگران شناخت بهتری به دست بیاوریم.
یک سری از پیشرفتهترین ظرفیتهای مغزی ما با شناختی که از دیگران داریم سروکار دارد و بخش زیادی از این فرایندهای در حال وقوع چنان خودکار و بصری هستند که از درک چگونه انجام شدن آنها عاجز هستیم.
جمعی از روانشناسان اجتماعی به این شناخت رسیدهاند که پیشبینی رفتار دیگری یک فرایند ذهنی بسیار ویژه است که قدرت ماورائی چشم در این محاسبه، حساب جداگانهای را به خود اختصاص داده.
هرچند، اگر قدرت چشمها را بهعنوان یک نیروی پیشگوی فیزیکی در نظر بگیریم که از مغز افراد ساطع میشود این ماشین پیشگوی ما احتمالاً درست کار میکند. حتی میتوانیم از دانی دارکو هم پیش بگیریم.
تماس چشمی: مهمترین منبع قدرت ماورائی چشم
شناخت قدرت تماس چشمی را یک مهارت تأثیرگذار باید دانست. ارتباط چشمی اطلاعات خوبی در مورد نگاه دیگران به ما میدهد و روی همه روابط ما تأثیرگذار است؛ از روابط کاری تا روابط دوستانه و نزدیک و عاشقانه.
اما اینکه چرا روش نگاه کردن یا نکردن ما به دیگران یا دیگران به ما روی برداشتهای ما اثر میگذارد باید یک پدیده انسانی منحصربهفرد دانست.
تابهحال تجربه قفل شدن نگاهتان را با فرد دیگری که در نزدیکی شما حضور دارد داشتهاید؟ آیا حس نکردید نیروی قدرتمندی بین شما در جریان است؟ جاذبه، احساس ناراحتی ( طوری که وادارتان کند به سمت دیگری نگاه کنید) یا حتی حس شناخت ازجمله حالتهایی که احساس میکنید.
تجربه چنین احساساتی شما را با قدرتی که ارتباط چشمی دارد بیشتر آشنا میکند.
اهمیت نیروی چشمها بهویژه در ارتباط انسانی، چه شخصی چه حرفهای، خودش را بیشتر نشان میدهد؛ میتواند احساسی را از بین ببرد یا احساسی را بیافریند.
چرا ارتباط چشمی در روابط انسانی اهمیت دارد؟
تماس چشمی یکی از قدرتمندترین ابزار ارتباطی بین انسانهاست. دلیل این قدرت تفاوت چشمان انسان با چشم گونههای دیگر جانوران روی زمین است.
سفیده و عنبیههای چشم انسان در مقایسه با سایر جانداران قابلمشاهدهتر هستند. این تضاد ظاهری سیاه و سفید تمرکز روی چشمها را در زمان ارتباط چهره به چهره سادهتر میکند. سفیده چشم انسان بزرگتر از نمونه پستانداران اولیه است.
از دیدگاه تکاملی این تفاوت باعث میشود تا انسان بتواند تشخیص بدهد نگاه دیگری به کدام سمت است بیآنکه جهت سر او مهم باشد. نخستیهای دیگر، میمونها و شامپانزهها، با توجه به جهت سر میتوانند نگاه موجود دیگری را تشخیص بدهند.
** شاید جالب باشد بدانید که **
◄ نگاه مستقیم چشمی در حیوانات در بسیاری از مواقع به معنی حمله یا حالت تهاجمی است.
با توجه به این شواهد، جهت سر یک پستاندار اغلب برای ارتباط تعریف میشود. از طرف دیگر، قابلیت انسانی تماس چشمی بهعنوان ابزار ارتباط غیرکلامی احتمالاً به انسانهای اولیه امکان هماهنگی فعالیتها و برنامهها را پیش از ارتباط کلامی داده است.
ارتباط چشمی در کودکان
اهمیت قدرت ماورائی چشم حتی در کودکان هم قابلمشاهده است. تماس چشمی نقش تأثیرگذاری بر فعالیت مغزی آنها دارد. در پژوهشهای انجامشده مشخص شد که کودک به چهرهای نگاه میکند که در حال نگاه کردن به اوست (نگاه مستقیم) و کمتر به طرفین نگاه میکند ( نگاه انحرافی).
یک کودک چهارماهه همچنین میتواند مسیر چشمان فرد را زمانی که به چهره او نگاه میکند دنبال کند حتی اگر سر آن فرد حرکت نکند.
نکاتی برای برقراری ارتباط موثر با والدین و دوستان در سنین نوجوانی
شاید بعضی از والدین از روش ناصحیحی برای این کار را استفاده کنند؛ اما هدف آن ها چیزی جز عشق ورزی به فرزندشان نیست.
انواع ارتباط چشمی
در ادامه قصد دارم به دو نوع مهم تماس چشمی بپردازم و اینکه هرکدام دقیقاً چه معنایی دارند.
درصورتیکه توانایی کافی برای برقراری ارتباط چشمی نداشته باشیم آشنایی با انواع ارتباط چشمی میتواند ما را با آنچه دیگران احساس میکنند و میاندیشند و درنهایت قدرت ماورائی چشم بیشتر آشنا میکند.
البته قانون سفت و سختی در مورد این حقیقت علمی وجود ندارد و برداشت افراد مبتنی بر تماس چشمی با دیگران ممکن است چندان دقیق نباشد یا فقط گاهی درست از آب دربیاید.
البته که ارتباط چشمی یکی از شکلهای ضروری ارتباط غیرکلامی است که در کنار نشانهای دیگر مثل زبان بدن و چهره میتواند کلیدهای بیشتری برای شناخت طرف مقابل در اختیار بگذارد.
البته نباید از آدابورسوم و استانداردهای اجتماعی در فرهنگهای مختلف در مورد تماس چشمی و زبان بدن غافل شد.
تماس چشمی مستقیم Direct eye contact
تماس چشمی مستقیم یا نگاه دوطرفه ازجمله ابزارهای ضروری برای ارتباط با دیگران است. با حفظ این تماس هردو طرف مجموعهای از احساسات و پیامها را بین خودشان ردوبدل میکنند.
وقتی مستقیم به کسی که حرف میزند نگاه میکنیم- اگر نگاه آزاردهندهای نداشته باشیم و از روی شفقت و دوستی انجامش دهیم- درواقع با این کار میخواهیم نشان بدهیم که شنونده فعالی هستیم و طرف مقابل برایمان اهمیت دارد.
در نقطه مقابل، موقعیتی را تصور کنید که مشغول حرف زدن برای کسی هستید و او حواسش نیست و درحال کار با گوشی تلفن یا هر رفتار آزاردهنده دیگری است. شاید قابلیت اکثر ما « چندکاره بودن» باشد ولی توجه کافی خیلی بیشتر از قابلیت اولی ارزش دارد و باعث جذابیت ما میشود.
فراموش نکنیم که تماس چشمی یک رفتار فریبنده است و میتواند روی شناخت و طرز فکر ما اثر بگذارد. در یکی از مطالعات انجامشده این نتیجه به دست آمد که وقتی تماس چشمی و توجه به قدرت ماورائی چشم فراموش نشود، کلنجار رفتن با فعالیتهای ذهنی- مثل فعل سازی در حرف زدن- بسیار سادهتر اتفاق میافتد.
♦♦ تماس چشمی مستقیم انجام فعالیتهای ذهنی را سختتر میکند ♦♦
شاید به این موضوع فکر کنید که خیلی از ما وقتی قرار است به سؤال سختی جواب بدهیم معمولاً به دور و اطرافمان نگاه میکنیم. این میتواند به دلیل تمایل به فرار از عدم تمرکز و پاسخ مبهم ناشی از نگاه مستقیم طرف مقابل باشد.
ویژگیهای ارتباط چشمی مستقیم چیست؟
این روش ارتباطی غیرکلامی یکی دیگر از نشانههای شخصیت برونگراست. فردی که تعاملات بیرونی دارد احتمالاً بیش از فردی که درونگرا و خجالتی است میتواند با دیگران ارتباط چشمی مستقیم داشته باشد.
شاید ویژگی دیگری که در مورد این ابزار تعاملی موردتوجه است، موضوع هوش فردی باشد. هنوز شواهد علمی مبتنی بر بالاتر بودن هوش فردی که تماس چشمی مستقیم دارد در مقایسه با کسی که چنین ارتباطی ندارد پیدا نشده است. نکته مهم، درک هر فرد از این روش ارتباطی است.
در یکی از پژوهشها نتیجه بهدستآمده این بود که هوش فردی که تماس چشمی بیشتری دارد بیشتر است. از سوی دیگر، ضریب هوشی بالا ارتباط نزدیکی با فعال ،پاسخگو و پویا بودن دارد.
شاید بهتر باشد بدانید که
برخی تماس چشمی مستقیم را نشانه صداقت و ارتباط چشمی انحرافی یا غیرمستقیم را برابر با دروغگویی میدانند.
نگاه انحرافی یا غیرمستقیم
قدرتی که نگاه مستقیم برای انسان دارد، نگاه غیرمستقیم ندارد. شاید دلیل خاصی برای « خجالتی»، « حیله گرانه» یا « محتاطانه» خواندن این نوع ابزار ارتباطی وجود دارد که در ادامه بیشتر خواهم نوشت.
نگاه غیرمستقیم چه امتیازاتی دارد؟
شاید در برخی فرهنگها نگاه زیرزیرکی یا غیرمستقیم کلافه کننده باشد اما برخی سنتها هم آن را نشانه ادب و احترام میدانند. دیگر امتیاز این روش ارتباطی غیرکلامی تمرکز در زمان پاسخ به سؤالات سخت است.
شخصاً ازجمله افرادی هستم که با انتخاب تماس چشمی غیرمستقیم در موقعیت مناسب، سعی میکنم به موضوع موردنظرم شفافتر و مفیدتر فکر کنم چون حواسپرتی کمتری به سراغم میآید و دیگر درگیر فرایند قدرت پردازش مغز برای تصاویر نخواهم شد.
ارتباط چشمی غیرمستقیم بین چه افرادی شیوع بیشتری دارد؟
شاید بد نباشد کمی از قدرت ماورائی چشم فاصله بگیریم و از چشم بهعنوان یک ابزار حفاظتی و نه روش تأثیرگذاری و اجتماعی نام ببریم!
افرادی که با اختلالات ذهنی مثل اختلال طیف اتیسم ASD، اختلال اضطراب اجتماعی SAD زندگی میکنند چندان اهل ارتباط چشمی مستقیم نیستند. بلکه بیشتر تمایل به تماس چشمی غیرمستقیم در تعاملات اجتماعی خود دارند.
درواقع یکی از مهمترین نشانههای اختلال ASD این است که فرد از ارتباط چشمی خودداری میکند. در یک آزمایش بالینی مشخص شد که افراد مبتلابه اختلال طیف اتیسم در تعاملات خود دنبال چهرههایی هستند که نگاه غیرمستقیم دارند نه آنها که مستقیم به چشمان دیگران نگاه میکنند.
همچنین افرادی که درگیر اختلال اضطراب اجتماعی هستند هراس مورد قضاوت و نقد شدن دارند. بنابراین انتخاب همیشگی یا پرتکرار آنها ارتباط چشمی غیرمستقیم است.
ارتباط مؤثر با دیگران ؛ شاه کلید تعادل در زندگی فردی و اجتماعی
در صورت طرد شدن یا تجربه هرگونه درد اجتماعی، مغز ما همان درد ناشی از آسیب فیزیکی را متحمل میشود. درد و رنج اجتماعی و فیزیکی بسیار به هم شباهت دارند
پنج ترفند جالب برای افزایش قدرت ماورائی چشم
همه ما،کم یا زیاد، در روابط اجتماعی خود گاهی احساس ناامنی میکنیم. کنترل و کنار گذاشتن این حس و حتی پیشبینی آن با رعایت چند راهکار جذاب بهسادگی ممکن خواهد بود.
ترس از پذیرفته نشدن
بله! این طبیعی است که گاهی دچار احساس هراس یا قضاوت شدن باشیم؛ چه در حلقه دوستان و چه در محیط کار و زندگی حرفهای. اما کسی نباید این را بداند. نترس و با اعتمادبهنفس جلو میرویم و طوری خودمان را فریب میدهیم که درنهایت باور کنیم و آنجاست که نگرانی و هراس از ما دور میشود.
اگر متوجه شدید که مرتب نگاهتان را از بقیه میدزدید این بار که با رفیقتان یا یک غریبه روبهرو شدید، تلاش کنید تا اولین نفر ارتباط برای برقراری ارتباط چشمی باشید.
♦♦ مهم: انسان گونه جذابی است که برای برقراری تماس چشمی منتظر اجازه است. معطل نکنید! اجازه را اول شما صادر کنید تا اعتمادبهنفستان را هم اینگونه به رخ بکشید.
راه های افزایش اعتماد به نفس ؛ چطور به خودمان اعتماد کنیم؟
به جای اینکه استرس داشته باشید که آیا به اندازه کافی خوب هستید یا نه؛ انرژی خود را روی عملکرد بهترتان متمرکز کنید.
تشخیص تفاوت بین تماس چشمی با زل زدن
یک ارتباط چشمی قوی نشاندهنده قدرت ذهن و اعتمادبهنفس شماست اما نباید از این مرز رد شد و این نگاه یک نگاه خیره طولانی یا آزاردهنده باشد.
بدون شک همه ما تجربه نگاه همراه با احترام و همچنین زل زدن را در ارتباطات اجتماعی خود داشتهایم. از طرفی خیلی از ما مشکلی با ارتباط چشمی طولانی با آنهایی که دوستشان داریم نداشتهایم.
◄ فراموش نکنید که
پلک زدن برای چند ثانیه حین نگاه کردن هم فضای بین شما و دوستانتان را صمیمانهتر میکند و هم خودتان احساس خوبی برای ادامه ارتباط چشمی دارید.
تمرکز روی یک چشم در یک لحظه
وقتی معاشرت با کسی برایمان خوشایند باشد، اینکه به کجا نگاه میکنیم موضوعی نیست که اهمیت چندانی داشته باشد. هرچند زمانی مسئلهای مهم میشود که احساس خودآگاهی در یک موقعیت به شما دست میدهد.
این تجربه برای خیلی از ما پیش آمده است که هنگام حرف زدن با یک نفر نمیتوانیم به هردو چشم او نگاه کنیم و اینکه بخواهید حد وسط را رعایت کنید شاید کاری کند مشکل در چشمانتان پیش بیاید!
قرار نیست تمرین پیچیدهای باشد. فقط فراموش نکنید برای به تصویر کشیدن قدرت ماورائی چشم، هرچند ثانیه نگاهتان را از یک چشم به چشم دیگر طرف مقابلتان حرکت بدهید. همچنین اگر حالت خاصی در چهره آنها میبینید یا رفتار خاصی از خود نشان میدهند بهتر است به دهان یا دستان آنها هم نگاه کنید.
به مردم فضا بدهید
این اتفاق دیگر برای خیلی از ما تقریباً عادی شده؛ آدمهایی دور و بر خودمان پیدا میشوند که متأسفانه درکی از حریم شخصی ندارند. هنر بیبدیل آنها این است که مستقیم مسیر صورت شما را در پیش میگیرند و دست از زل زدن به چشمانتان برنمیدارند.
♦♦ یادآوری: فاصله فیزیکی معقول بین دو نفر در هنگام ارتباط و معاشرت میتواند اولین و بهترین روش برای مدیریت چنین موقعیتهایی باشد. برقراری ارتباط چشمی با رعایت چنین فاصلهای دیگر رفتار آزاردهندهای نخواهد بود.
تماس چشمی در زمان سخنرانی
اگر هنوز هم صحبت کردن در جمع برایتان سخت است اجازه بدهید خدمتتان عرض کنم که این کابوس عده زیادی از مردمان کره زمین است! درحالیکه اصلاً نباید اینطور باشد.
راز ارتباط چشمی در زمان سخنرانی این است که کاری کنیم تا مخاطب حس کند طرف مقابل او همراه خوبی است اما قصد این را هم ندارد که به فرد خاصی در جمع خیره شود.
- ● بهتر است به خاطر بسپاریم که ●●
سخنرانی قرار نیست با ارتباط چشمی با تکتک مخاطبان همراه باشد و از طرفی اینطور هم نباید باشد که تمام مدت به متن سخنرانی نگاه کنیم یا نگاهمان به دیوار سالن باشد.
احتمالاً شما هم تجربه ارتباط چشمی خاص در یک جلسه را با سخنران داشتهاید. بله، روش او جواب داد! او تعدادی از مخاطبانش را برای تماس چشمی انتخاب کرد تا بخشی از تمرکز او صرف تعامل غیرمستقیم با آنها شود.
ما در مجموعه ذهن کتابخانه صوتی جذابی راهاندازی کردهایم که میتوانید کتابهای موردعلاقه خود را در حوزه توسعه فردی و روانشناسی انتخاب و به لطف راویان خوشصدا، از شنیدنشان لذت ببرید. پیشنهاد ما در قدم اول دانلود رایگان اپلیکیشن ذهن است.
پایانبخش
تماس چشمی میتواند بر اینکه فرد چه حسی داشته باشد تأثیر بگذارد. یک سری تماس چشمی مستقیم دارند ولی برخی دیگر هم احساس خوبی با این نوع ارتباط چشمی ندارند. برداشت فردی هریک از ما در مورد شخصیت، صداقت و هوش یک نفر میتواند تحت تأثیر میزان ارتباط چشمی آنها با ما یا دیگران سنجیده شود.
در این مقاله با هم در مورد قدرت ماورائی چشم حرف زدیم و اینکه چطور یک ارتباط چشمی ساده میتواند فرایند تعامل انسانی را شیرینتر کند. اما اگر این تماس غیرکلامی کم باشد چطور؟ اگر شما مدام برای انجام این کار با خودتان کلنجار بروید چطور؟
اصلاً قرار نیست به خودمان سخت بگیریم. پس لطفاً احساس بدی برای انجام ندادنش نداشته باشید. همه ما گاهی نیاز داریم تا از مردم فاصله بگیریم و همچنین ارتباط چشمی با آنها نداشته باشیم.
◄ گاهی مکانیزم انتخابی ما، محافظت از خود است.
منبع:
https://ro.co/health-guide/importance-of-eye-contact/
من مینویسم. در کنار سفر، مهربانی، آشپزی و سکوت، از این هنر، برای معنا دادن به زندگی ام بهره میبرم.
این نوشته تقدیم به چشمهای تو؛ میشی، کهنسال با ولع عجیب و ترسناکی برای زندگی کردن.