فهرست مطالب
با وجود طرح‌های کسب و کار جدی، مدل‌های کسب‌وکار سنجیده، استراتژی‌های دقیق ورود به بازار و سرمایه‌گذاری‌های بزرگ، اکثر استارتاپ‌ها شکست می‌خورند.
اما چرا اینطور است؟ اریک ریس، نویسنده روش‌شناسی استارتاپ ناب، مطمئن است که رویکرد سنتی توسعه کسب‌وکار در مورد استارتاپ‌ها صدق نمی‌کند.
استارتاپ‌ها در محیطی با عدم قطعیت شدید فعالیت می‌کنند و این موضوع باید هنگام راه‌اندازی در نظر گرفته شود. در مرحله اولیه، یک استارتاپ باید انعطاف‌پذیر بماند تا از اشتباهات درس بگیرد و فرضیه‌های بنیانگذاران را در سریع‌ترین زمان ممکن آزمایش کند، و به این معنی است که باید از سرمایه‌گذاری‌ها و هزینه‌های کلان اجتناب کرد.
این قلب مدل استارتاپ ناب است که ریس در کتاب خود استارتاپ ناب (نوپای ناب) با هدف کمک به کارآفرینان برای بهبود شانس موفقیت‌شان بیان کرده است. در واقع می‌توان گفت اگر استارتاپ‌ها از روش استارتاپ ناب پیروی کنند، بیشتر شکست‌هایشان قابل پیشگیری هستند.
اگر قصد راه اندازی کسب و کار خود را دارید و وقت ندارید کل کتاب را بخوانید، در ادامه خلاصه کتاب کوتاهی در مورد این کتاب برای شما آماده کرده ایم، با این مقاله همراه شوید.
شناسنامه کتاب استارتاپ ناب
- عنوان اصلی : The Lean Startup: How Today’s Entrepreneurs Use Continuous Innovation to Create Radically Successful Businesses
- نویسنده: اریک ریس
- کشور: آمریکا
- سال انتشار: ۲۰۱۱
- ژانر: کارآفرینی، کسب و کار
- مناسب برای: همه افراد
- امتیاز کتاب: ۴.۱۱ از ۵ (بر اساس وبسایت goodreads.com)
معرفی کتاب
اگر تا به حال کسب و کار خود را ایجاد کرده باشید یا تلاشی در این جهت کرده باشید، احتمالاً با گذشت زمان خواهید دید که منابع زیادی را هدر داده اید، چه منابع زمانی، چه پول، چه انرژی و تلاش. اما «استارتاپ ناب» رویکردی متفاوت برای ایجاد یک کسب‌وکار است.
در این روش به جای اینکه فرض کنید حق با شماست، باید یک «حداقل محصول قابل ارائه» بسازید. این حداقل محصول قابل ارائه کوچک‌ترین و ساده‌ترین چیزی است که می‌توانید بسازید که ویژگی‌های محصول نهایی مورد نظرتان را تکرار می‌کند و به شما امکان می‌دهد پیش از انجام کامل پروژه، مفروضات خود را آزمایش کنید.
اگر درست می‌گویید، «استقامت» می‌کنید و به ساخت نمونه آزمایشی پیشنهادی خود در مرحله بعدی ادامه می‌دهید. اگر اشتباه می‌کنید، می‌توانید قبل از اینکه خیلی دیر شود «تحول» و تغییرات لازم را ایجاد کنید.
در واقع روش استارتاپ ناب یک مفهوم تولید ناب است. این تکنیک به شما کمک می‌کند تا از یک رویکرد علمی برای ایجاد یک کسب و کار رو به رشد و جلوگیری از هزینه‌های غیر ضروری استفاده کنید.
استارتاپ ناب روشی برای توسعه و مدیریت استارتاپ‌ها است. شیوه‌های استاندارد کسب و کار همیشه برای استارتاپ‌ها قابل اجرا نیستند. بنابراین، اریک بر اساس تکنیک‌ها و تحقیقات علمی، روش استارتاپ ناب را توسعه داده است.
خود اریک ریس با به کارگیری اصول استارتاپ ناب شرکت خود (IMVU) را از یک استارتاپ نوپا به یک کسب‌وکار با گردش مالی سالانه ۵۰ میلیون دلار تبدیل کرده است.
منصفانه است که بگوییم استارتاپ ناب اثر اریک ریس، جهانی را که می‌شناختیم متحول کرده است. مدل ارائه شده در کتاب استارتاپ ناب، یک پدیده جهانی است که به طور صادقانه توسط کارآفرینان فردی و شرکت‌های بزرگ در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفته است و نتایج شگفت‌انگیزی کسب نموده است.
استارتاپ ناب با فروش بیش از یک میلیون نسخه پرفروش‌ترین کتاب نیویورک تایمز است. علاوه بر این، این کتاب اکنون به بیش از ۳۰ زبان ترجمه شده است.
خواندن این کتاب به کارآفرینان و هر کسی که درگیر نوآوری‌ها و راه اندازی محصول است، بسیار توصیه می‌شود.
خلاصه کتاب استارتاپ ناب
در ادامه نکات کلیدی مورد نیازتان از کتاب استارتاپ ناب به صورت مختصر، اما با جزئیات کافی را به شما ارائه می‌دهیم تا بتوانید مفاهیم کلیدی این کتاب را کاملاً درک کنید.
۱. در کوتاه ترین زمان ممکن مشخص کنید که مشتریان‌تان واقعاً چه می‌خواهند
برخلاف آنچه در فیلم‌های هالیوود نشان داده می‌شود، اکثر استارت آپ‌ها شکست می‌خورند و این یک حقیقت ناخوشایند است.
اریک ریس باهوش بود، جاه طلبی داشت و از پرینستون فارغ التحصیل شده بود. با وجود همه اینها، دو استارتاپ اول او به طرز شرم‌آوری شکست خوردند. در آن زمان، او معتقد بود که آن‌ها شکست خوردند زیرا مهندسی‌شان به اندازه کافی کامل نبود.
اما اکنون او حقیقت را می‌داند. استارتاپ‌ها معمولاً به دلیل اجرای ضعیف فنی شکست نمی‌خورند، بلکه به این دلیل شکست می‌خورند که چیزی را می‌سازند که هیچ‌کس نمی‌خواست!
این مشکلی است که در استارتاپ‌ها بسیار رایج است. تیم‌ها محصولات را از طریق حدس و گمان کورکورانه می‌سازند، به این امید که مشتریان آن را دوست خواهند داشت.
اما راه‌حل این مشکل استفاده از روش استارتاپ ناب است، که درواقع فرآیندی است که به شما کمک می‌کند تا در کمترین زمان ممکن از طریق آزمایش‌های کوچک، بفهمید مشتریان واقعاً چه می‌خواهند.
اریک ریس می‌گوید برنامه‌های تجاری معمولی مانند پرتاب یک موشک است. همه چیز از قبل با جزئیات دقیق برنامه ریزی شده است. با این حال، در محیط ناپایداری که اکثر استارتاپ‌ها با آن مواجه هستند، این نوع طرح‌ها به هیچ وجه جواب نمی‌دهد.
اما روندی که اریک ریس در این کتاب آموزش می‌دهد بیشتر شبیه رانندگی با ماشین است. مطمئناً، شما با یک جهت مشخص شروع می‌کنید، اما به راحتی می‌توانید هر لحظه که موانع را مشاهده می‌کنید، به چپ یا راست بپیچید.
۲. از بین بردن ضایعات و تولید ارزش واقعی از طریق یادگیری معتبر
اریک ریس معتقد است همان‌طور که تولید ناب انقلابی در کارخانه‌ها ایجاد کرد، روش‌های استارتاپ ناب او نیز می‌تواند انقلابی در کار کارمندی مخصوصا برای شرکت‌های استارتاپی جدید با رشد سریع ایجاد کند.
تولید ناب، ضایعات در کارخانه‌ها را به حداقل می‌رساند. این به کارکنان کمک می‌کند تا تلاش کمتری را در حین کار هدر دهند و همچنین به شرکت کمک می‌کند تا با ذخیره نکردن موجودی اضافی، پول کمتری را هدر دهد.
بنابراین هدف تولید ناب کاهش ضایعات در کارخانه‌ها است. و استارتاپ ناب با هدف به حداقل رساندن ضایعات در استارتاپ‌ها است. ضایعات در یک استارتاپ ارائه محصول یا ویژگی‌هایی است که هیچ کس نمی‌خواهد.
اریک ریس می‌گوید راه حل این نوع اتلاف، یادگیری معتبر است. یادگیری معتبر فرآیندی برای سنجش ارزش و کیفیت محصول‌تان از دیدگاه مشتریان شماست.
۳.حداقل محصول قابل ارائه را در زودترین زمان ممکن عرضه کنید
حداقل محصول قابل ارائه خود را بسازید. برای این کار کافی است از این قانون ساده پیروی کنید: هر ویژگی، فرآیند یا تلاشی را که مستقیماً به یادگیری شما کمک نمی‌کند را حذف کنید.
اریک ریس می‌گوید قبل از اینکه فکر کنید آماده هستید، باید سعی کنید یک نسخه اولیه خود را ارائه کنید. این محصول حداقل محصول قابل ارائه (یا به اختصار MVP) نامیده می‌شود.
این مسئله بسار مهم است زیرا استارتاپ‌هایی که منتظر می‌مانند تا محصولشان «تمام» شود و سپس آن را برای عموم عرضه کنند، اغلب متوجه می‌شوند که ماه‌ها یا سال‌ها را صرف خلق چیزی کرده‌اند که هیچ‌کس نمی‌خواسته است.
این دقیقاً همان چیزی است که در استارتاپ‌های اولیه ریس رخ داد و او مصمم بود که دیگر اشتباهی مشابه را انجام ندهد.
حداقل محصول قابل ارائه فرآیند یادگیری را آغاز می‌کند و به شما این امکان را می‌دهد که از بازخورد و معیارهای مشتری خود یاد بگیرید. سپس می‌توانید از این اطلاعات ضروری در ساخت نوع محصولی که مردم واقعاً می‌خواهند استفاده کنند.
۴. هر تغییر جدید در محصول را با روش علمی تست تقسیم، ارزیابی کنید
اکثر شرکت‌ها وقتی نسخه جدیدی از محصول خود را منتشر می‌کنند، واقعاً نمی‌دانند کدام یک از تغییرات از نظر مشتریان خوب یا بد خواهد بود.
اریک ریس می‌گوید یک رویکرد به مراتب بهتر برای توسعه محصول این است که ویژگی‌ها و تغییرات جدید را به صورت جداگانه منتشر کنید و میزان تأثیر هر کدام از تغییرات را اندازه‌گیری کنید.
در IMVU، آن‌ها هر تغییر کوچک و ویژگی جدیدی را که ایجاد می‌کردند، آزمایش می‌کردند. برای این کار، ابتدا هر ویژگی جدید را برای گروه کوچکی از کاربران تصادفی منتشر کردند و سپس نحوه تغییر رفتار آن کاربران را اندازه‌گیری می‌کردند. به عنوان مثال، بررسی می‌کردند آیا آن‌ها مدت بیشتری برای استفاده دربرنامه باقی می‌مانند یا مکالمات بیشتری را شروع می‌کردند یا نه؟
این معیارها برای یادگیری آنچه مشتریان‌تان می‌خواهند بسیار ارزشمند هستند.
۵. بر معیارهای عملی تمرکز کنید، نه معیارهای گمراه‌کننده
معیارهای گمراه کننده اعدادی هستند که در ظاهر چشمگیر به نظر می‌رسند، اما اغلب حقیقت یک کسب و کار را پنهان می‌کنند. این معیارهای می‌توانند به راحتی شما را گمراه کنند و باعث اعتماد بیش از حد شوند.به عنوان مثال، یک شرکت می‌تواند یک میلیارد دلار فروش داشته باشد اما همچنان بدون هیچ سودی ورشکست شود.
از سوی دیگر، معیارهای عملی نحوه رفتار کاربران در برخورد با محصول‌تان را اندازه گیری می‌کنند و این معیارها برای موفقیت بسیار مهم هستند. به عنوان مثال، اندازه‌گیری این که چند درصد از کاربران رایگان تبدیل به کاربران پولی، و تلاش برای بهبود این درصد یک معیار عملی بسیار مفید است.
۶. استارتاپ خود را از طریق انتشار ویروسی، تبلیغات پولی یا مشتریان تکراری رشد دهید
اگر می‌خواهید یک کسب و کار سودآور را توسعه دهید، این قسمت بعد باید برای شما بسیار هیجان‌انگیز باشد. اکنون ما در مورد «سه موتور رشد» صحبت خواهیم کرد که به گفته‌ی رایس باعث رشد پایدار در هر استارتاپ موفقی می‌شود.
-
اولین راه رشد از طریق انتشار ویروسی است.
بازاریابی ویروسی زمانی است که کاربران محصول شما را یک به یک به افراد جدید معرفی می‌کنند.
-
راه دوم رشد از طریق تبلیغات پولی است.
بسیاری از کسب و کارها با پرداخت هزینه برای تبلیغات است که مشتریان جدیدی را جذب می‌کنند و رشد می‌کنند. همه ما این را می‌دانیم. مهمترین بخش این است که مطمئن شوید برای هر مشتری جدید کمتر از سودی که برای‌تان به ارمغان می‌آورد، پرداخت می‌کنید. نمی‌خواهید ۱۰۰ دلار برای تبلیغات خرج کنید و سپس فقط ۵۰ دلار فروش داشته باشید.
-
راه سوم برای رشد از طریق مشتریان تکراری است.
این روش در مورد نگه داشتن مشتریان فعلی‌تان برای مدت طولانی‌تری است. اشتراک‌های پولی برای این کار ایده آل هستند، زیرا مشتریان شما هر ماه به طور خودکار مبلغی پرداخت می‌کنند. بنابراین تا زمانی که افراد زیادی اشتراک خود را لغو نکنند و مشتریان جدیدی پیدا کنید، درآمد شما همچنان به رشد خود ادامه خواهد داد.
همیشه به یاد داشته باشید که موتور رشدی که انتخاب می‌کنید تعیین می‌کند که در کسب و کار خود باید روی چه اعدادی تمرکز کنید. اینها معیارهای عملی شما هستند. به عنوان مثال، اگر می‌خواهید کسب و کار خود را از طریق گسترش ویروسی رشد دهید، آن ضریب ویروسی را تا حد امکان بالا ببرید.
۷. زمانی که معیارهای عملی‌تان بهبود نمی‌یابند، به یک استراتژی تجاری جدید نیاز دارید
آنچه داستان‌های موفقیت را از شکست‌ها متمایز می‌کند این است که کارآفرینان موفق آینده نگری، توانایی و ابزارهایی را داشتند که کشف کنند کدام بخش از برنامه‌هایشان عالی کار می‌کند و کدام بخش نادرست است، و استراتژی‌های خود را بر این اساس تطبیق دهند.
این تطبیق به این معنی است که شما همان تیم و اغلب همان محصول را حفظ می‌کنید، اما استراتژی کسب و کار خود را تغییر می‌دهید.
برای مثال، ممکن است سعی کنید محصول خود را برای گروه جدیدی از مشتریان بازاریابی کنید یا کانال فروش دیگری را امتحان کنید. زمانی که معیارهای عملی‌تان علیرغم تلاش بیشترتان دیگر بهبود نمی‌یابند، یعنی زمان تغییر استراتژی‌تان فرا رسیده است.
اگر تمایل دارید با مفاهیم ارائه شده در کتاب استارتاپ ناب بیشتر آشنا شوید، می‌توانید با صرف زمانی اندک و فقط کلیک بر روی لینک زیر این کتاب را مطالعه نمایید.
خلاصه کتاب استارتاپ ناب
کتاب استارتاپ ناب به هرآنچه که کارآفرینان برای درک مفهوم استارتاپ و جزییات آن و البته چالش‌های پیش‌روی آن نیاز دارند، بدانند جواب بدهد.
بخش‌هایی از متن کتاب استارتاپ ناب
“تنها راه برای برنده شدن این است که سریعتر از دیگران یاد بگیرید.”
“ما باید یاد بگیریم که مشتریان واقعاً چه چیزی را می‌خواهند، نه آن چیزی را که می‌گویند می‌خواهند یا ما فکر می‌کنیم باید بخواهند.”
“اگر نتوانید شکست بخورید، نمی‌توانید یاد بگیرید.”
“استارت آپ یک موسسه انسانی است که برای ایجاد یک محصول یا خدمات جدید تحت شرایط عدم اطمینان شدید، طراحی شده است.”
“وقتی شک دارید، مسائل را برای خودتان ساده کنید.”
“سوال بزرگ زمان ما این نیست که آیا می‌توان آن را ساخت؟ بلکه سوال این است که آیا باید ساخته شود؟ این سوال ما را در یک لحظه تاریخی قرار می‌دهد: رفاه آینده ما به کیفیت تخیلات جمعی مان بستگی دارد.”
“موفقیت یک استارتاپ در گرو ارائه یک ویژگی منحصر به فرد در محصول نیست؛ بلکه موفقیت یادگیری نحوه حل مشکل مشتری است.”
“نوآوری کردن یک کار از پایین به بالا، غیرمتمرکز و غیرقابل پیش بینی است، اما این بدان معنا نیست که نمی‌توان آن را مدیریت کرد.”
“مشتریان اهمیتی نمی‌دهند که ساخت یک چیز چقدر زمان می‌برد. آن‌ها فقط به این اهمیت می‌دهند که آیا نیازهای‌شان را برآورده می‌کند یا نه.”
“حلقه بازخورد ساخت- اندازه گیری- یادگیری در هسته مدل استارتاپ ناب قرار دارد.”
“قانون متکالف: ارزش یک شبکه به عنوان یک کل با مجذور تعداد شرکت کنندگان متناسب است. به عبارت دیگر، هر چه تعداد افراد در شبکه بیشتر باشد، ارزش شبکه بیشتر می‌شود.”
“اگر ندانیم مشتری کیست، نمی‌دانیم کیفیت چیست.”
“توانایی یادگیری سریعتر از مشتریان مزیت رقابتی اساسی است که استارتاپ‌ها باید داشته باشند.”
“اگر متوجه شدیم چیزی می‌سازیم که هیچ‌کس نمی‌خواهد، چه؟ در این صورت چه اهمیتی دارد که این کار را به موقع و مبتنی بر بودجه انجام دهیم؟”
“پیتر دراکر گفته است: «مطمئناً هیچ چیز بی‌فایده‌تر از انجام دادن کاری که نباید انجام می‌شده با کارآیی بالا، نیست.”
“هر چیزی که مشتریان از تعامل‌شان با یک شرکت تجربه می‌کنند باید بخشی از محصول آن شرکت در نظر گرفته می‌شود.”
“نکته پیدا کردن مشتری متوسط نیست، بلکه یافتن پذیرندگان اولیه است: مشتریانی که به شدت نیاز به محصول را احساس می‌کنند. این مشتریان نسبت به اشتباهات بخشنده‌تر هستند و به ویژه برای ارائه بازخورد مشتاق هستند.”
“از بیشتر کارآفرینانی که تصمیم به تغییر دادن تصمیم‌شان دارند بپرسید و به شما خواهند گفت که ای کاش زودتر تصمیم می‌گرفتند.”
” نمی‌توانید مطمئن باشید که واقعاً هیچ بخشی از یک مشکل کسب وکار را درک کرده اید، مگر اینکه بروید و خودتان از نزدیک ببینید. بدیهی انگاشتن هر چیزی یا تکیه بر گزارش‌های دیگران غیرقابل قبول است.”
“این یک قانون مهم است: یک طراحی خوب، طرحی است که رفتار مشتری را در جهت بهتر شدن، تغییر دهد.”
صاحب نظران در مورد کتاب “استارتاپ ناب” چه می‌گویند؟
“من همه مدیران‌مان را وادار می‌کنم که استارتاپ ناب را بخوانند.” – جفری ایملت، مدیرعامل جنرال الکتریک
“اریک ریس علمی را ایجاد کرده است که قبلا فقط هنر بود. خواندن این کتاب برای هر کارآفرین و هر مدیری که علاقه‌مند به نوآوری است، واجب است.” -مارک اندرسن، یکی از بنیانگذاران نت اسکیپ
“خواندن این کتاب برای کارآفرینان و همین طور برای مدیرانی که خواهان کارآفرینی در شرکت خود هستند، باید اجباری شود. کتاب ریس مملو از داستان‌های جذاب است، حتی اگر اصول عملی بی‌شماری که آرزو می‌کنید کاش پنج سال پیش می‌دانستید را در نظر نگیریم.” —دان هیت، نویسنده مشترک ایده عالی مستدام
“ریس به ما نشان می‌دهد که چگونه از مه عدم قطعیتی که استارتاپ‌ها را احاطه کرده است، عبور کنیم. رویکرد او سختگیرانه است. نسخه‌های او عملی و در میدان عمل اثبات شده‌اند. استارتاپ ناب طرز فکر ما را در مورد کارآفرینی تغییر خواهد داد. از آن‌جایی که این کتاب نرخ موفقیت استارتاپ‌ها را بهبود می‌دهد، می‌تواند بیش از هر کتاب مدیریتی که در سال‌های گذشته نوشته شده، به تقویت رشد اقتصادی جهانی کمک کند” -تام آیزنمن، استاد کارآفرینی، مدرسه بازرگانی‌هاروارد
“استارتاپ ناب کتابی است که می‌خواهم هر کارآفرینی درس‌هایش را کاملا درک کرده و به کار گیرد. هیچ راهنمای بهتری از این کتاب برای بهبود شانس موفقیت یک استارت آپ نمی‌شناسم.” – میچل کاپور، بنیانگذار شرکت توسعه لوتوس.
“استارتاپ ناب فقط درمورد این نیست که چگونه یک کسب و کار کارآفرینانه موفق‌تر ایجاد کنیم، بلکه درباره چیزهایی است که می‌توانیم از آن کسب‌وکارها بیاموزیم تا تقریباً هر کاری را که انجام می‌دهیم، بهبود دهیم. من تصور می‌کنم که اصول استارتاپ ناب باید برای برنامه‌های دولتی، مراقبت‌های بهداشتی و حل مشکلات بزرگ جهان به کار گرفته شود. این کتاب در نهایت پاسخی به این سوال است که “چگونه می‌توانیم سریعتر یاد بگیریم که چه چیزی موثر است و آنچه را که کار نمی‌کند را دور بریزیم؟” – تیم اوریلی، مدیر عامل شرکت اوریلی مدیا
معرفی نویسنده کتاب استارتاپ ناب
اریک ریس (زاده ۲۲ سپتامبر ۱۹۷۸) یک کارآفرین، وبلاگ نویس و نویسنده آمریکایی استارتاپ ناب، کتابی در مورد جنبش استارتاپ ناب است. او همچنین نویسنده کتاب راه استارتاپ، و کتابی درباره مدیریت کارآفرینی مدرن است.
زمانی که در دانشگاه ییل مشغول تحصیل بود، یک انجمن آنلاین برای دانشجویان دانشگاه جهت برقراری ارتباط با کارفرمایان بالقوه را راه اندازی کرد و برای راه اندازی آن به عنوان یک شرکت از دانشگاه مرخصی گرفت، اما شرکتش خیلی زود از بین رفت.
پس از فارغ التحصیلی، رایس در سال ۲۰۰۱ به عنوان مهندس نرم افزار There.com به سیلیکون ولی نقل مکان کرد و تا سال ۲۰۰۳ با این شرکت کار کرد اما این شرکت هم خیلی زود شکست خورد.
در سال ۲۰۰۴، رایس همراه با یکی از بنیانگذاران There.com، ویل‌هاروی، IMVU را تاسیس کردند. استیو بلنک، سرمایه‌گذار IMVU اصرار داشت که مدیران IMVU در کلاس بلنک را در مورد کارآفرینی در دانشگاه برکلی شرکت کنند.
در آنجا رایس روش بلنک را برای بازخورد سریع مشتری، که آن را «توسعه مشتری» می‌نامید، انتخاب کرد و آن را در IMVU در ترکیب با توسعه نرم‌افزار ناب، برای آزمایش نسخه‌های جایگزین محصول و اندازه‌گیری نرخ دانلود به کار برد.
با به کار گیری این روش در سال ۲۰۰۶، شرکت IMVU در دور اول جمع آوری سرمایه ۱ میلیون دلار جمع آوری کرد و در نهایت ۱۸ میلیون دلار دیگر سرمایه کسب نمود. در سال ۲۰۰۸، پس از پیوستن یک مدیرعامل جدید به IMVU، ریس از سمت مدیر ارشد فناوری کنار رفت و به عنوان ناظر هیئت مدیره در این شرکت باقی مانده است.
اگر به خواندن کتاب‌هایی در جهت بهبود کسب و کارتان علاقه دارید، با دانلود اپلیکیشن ذهن می‌توانید مجموعه ای از برترین کتاب‌های جهان در این حوز را مطالعه نمایید.
