مدل ذهنی چیست؟ الگوهای فکری برای تفسیر زندگی و رویدادهای جهان

در برخی از مواقع، احتمالاً انواع شیوه‌های مدیریت درباره مدل‌های ذهنی و تأثیرات مثبت یا منفی آنها در تیم‌ها را می‌شنوید. این موضوع می‌تواند گاهی گیج‌کننده به نظر برسد!

در دنیای امروز، تعریف مدل ذهنی به چهارچوب درونی یا تجربیات ذاتی یک فرد اشاره دارد که به نحوه درک آن شخص نسبت به دنیای اطرافش می‌پردازد. در این مقاله ما به ریشه مدل‌های ذهنی خواهیم پرداخت و اینکه درک بهتر این مدل‎ها چگونه می‌تواند به تغییر دیدگاه و نحوه تصمیم‌گیری بهتر شما کمک کند؛ با ذهن همراه باشید.

مدل ذهنی چیست؟

نکته اصلی درک یک مدل ذهنی این است که ابتدا هدف آن را درک کنید. بیایید با برخی از نظرات اساسی در مورد مدل‌ها شروع کنیم. اگر در مورد آن فکر کنید، یک مدل ذهنی صرفاً نوعی بازنمای موجودیت دنیای واقعی است.

به عنوان مثال، یک مانکن مُد و لباس، نحوه پوشش را به نمایش می‌گذارد، حال آیا لباسی که او در صحنه فشن نمایش می‌دهد، همانی است که در ذهن طراح  بوده است؟ بسیار مفید است که مدل‌ ذهنی به عنوان یک واقعیت عمل کند، نه اینکه تنها در ذهن جریان داشته باشد.

به هر روی، یک تعریف از مدل ذهنی ممکن است چنین معنا دهد: «توضیحی برای روند تفکر فرد در مورد چگونگی عملکرد یک چیز در دنیای واقعی باشد. این نمایشی از جهان اطراف، روابط بین بخش‌های مختلف و درک شهودی یک شخص در مورد اعمال خود و پیامدهای آنها است.»

این تعریف مدل‌های ذهنی است که به طور گسترده در حوزه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما بگذارید در این مورد کمی عمیق‌تر فکر کنیم.

تصور کنید که در بیرون ایستاده‌اید و به درخت نگاه می‌کنید. چه اتفاقی می‌افتد؟ لنزهای موجود در چشم شما فوتون‌های روشن را روی شبکیه متمرکز می‌کنند. سلول‌های حساس به نور در شبکیه شما با ارسال تکانه‌های عصبی به مغز پاسخ می‌دهند. مغز شما این سیگنال‌ها را پردازش می‌کند و تصویری از درخت را در ذهن شما شکل می‌دهد.

بنابراین در این مرحله، ما فقط به مکانیزم‌هایی که درخت را درک می‌کنید پرداخته‌ایم. ما به درک اینکه یک درخت چیست یا چه تغییراتی در طول زمان به خود می‌بیند، نپرداخته‌ایم. ما فقط با اطلاعات تصویری سر و کار داریم. هیچ چیزی در این اطلاعات وجود ندارد که به شما بگوید درخت واقعاً چیست!

چه چیزی باعث می‌شود تصویر یک درخت در ذهن شما به عنوان یک درخت واقعی که درست در مقابل شما وجود دارد نشان داده شود؟ اینجا است که مدل‌های ذهنی وارد می‌شوند و شما شروع به فکر کردن در مورد درخت می‌کنید.

درخت در واقع مفهومی از چیزی است که در واقعیت جسمی وجود دارد. مفهوم درخت به عنوان یک مدل شناخته می‌شود. درک مفهوم درخت به اطلاعات بیشتری نیاز دارد تا فقط از طریق تجربه حسی شناخته شود. همچنین براساس تجربیات و دانش گذشته در ذهن ما ایجاد می‌شود.

درخت یک گیاه است، این یک موجود زنده است که با گذشت زمان، اغلب با فصول، رشد می‌کند و ظاهر خود را تغییر می‌دهد. درختان دارای ریشه هستند. درختان از برگ برای فتوسنتز استفاده می‌کنند. چوب از درختان حاصل می‌شود.

ما می‌توانیم این واقعیت‌ها را با اطمینان بیان کنیم، زیرا خاطرات و دانش درختان را در مدل‌های ذهنی خود داریم. مدل‌های ذهنی حاوی دانش هستند و به ما در ایجاد دانش جدید کمک می‌کنند.

اهمیت درک مدل ذهنی

شرکت‌ها محصولات مختلفی را به مردم می‌فروشند. وب‌سایت آنها در حال حاضر برای یک نوع مدل ذهنی طراحی شده است. آنها هدف مشتری را به خوبی می‌شناسند و می‌دانند که انتظارات وی از ورود به وب سایت‌شان چیست.

با این حال آنها مایل هستند مسیر کاربری مؤثری را برای مشتریان فراهم کنند. این مدل ذهنی جدید برای کسی است که محصولات و اصطلاحات آن شرکت را نمی‌شناسد. مدل ذهنی این فرد که پیش از این هرگز سفارش محصولات نداده است، با کسی که همیشه خرید آنلاین انجام می‌دهد متفاوت است.

چالش تیم وب سایت این است که برای هر دو مجموعه کاربران سیستمی را طراحی کنند که همه آنها احساس راحتی و سادگی در کار با وبسایت را تجربه کنند.

به طور خلاصه، یک مدل ذهنی چگونگی انجام کار را توصیف می‌کند. این همان روند تفکر است. ممکن است آنها یک الگوی ذهنی مشترک در مورد وب سایت‌ها را به اشتراک بگذارند. آنها از قبل می‌دانند که وب‌سایت باید دارای یک لوگو، ناوبری و محتوا خواهد بود.

این موضوع را می‌توان با یک مثال ساده تشریح کرد:

«تصور کنید که شما هرگز iPad را ندیده‌اید، اما وقتی یکی از آن را به شما می‌دهند و به شما می‌گویند که می‌توانید کتاب‌های مربوط به آن را بخوانید؛ قبل از اینکه iPad را روشن کنید و از آن استفاده کنید، شما یک مدل در ذهن خود دارید که خواندن کتاب در iPad چگونه خواهد بود!

شما فرضیه‌هایی در مورد اینکه چه کتابی روی صفحه خواهد آمد، چه کارهایی را می‌توانید انجام دهید و اینکه چگونه آنها را انجام خواهید داد (کارهایی مانند چرخاندن صفحه یا استفاده از یک نشانک) را در ذهن خود متصور خواهید شد. شما یک الگوی ذهنی برای خواندن کتاب در iPad دارید، حتی اگر قبلاً آن را انجام نداده باشید.»

این شرکت با تکنولوژی پیشرفته که مایل به معرفی یک مسیر کاربری جدید است، برای تیم طراحی رابط کاربری خود، یک ماجراجویی جدید ایجاد کرده است. آنها وقت کمتری را در یافتن منبع اطلاعات صرف می‌کنند و زمان بیشتری را برای حل مسئله و تصمیم‌گیری متمرکز می‌کنند.

این به ما نشان می‌دهد که طراحان باید کارهای ساده‌ای را انجام می‌دهند و ابهامات زیادی را از بین ببرند.

نمونه‌هایی از مدل ذهنی

در اینجا چند عبارت رایج وجود دارند که نمونه‌هایی از مدل‌های ذهنی هستند:

• برندگان هرگز تقلب نمی‌کنند و کلاهبرداران هرگز برنده نمی‌شوند: این مدل به ما می‌گوید که همیشه در کنار صداقت ممکن است گمراه شویم، ولی این موضوع منجر به نتایج بهتر می‌شود.

• اگر فکر می‌کنید می‌توانید، پس می‌توانید، اگر فکر می‌کنید نمی‌توانید، پس نمی‌توانید: این مدل به ما می‌گوید که طرز فکر شما نقش بزرگی در اینکه شما چقدر موفق خواهید بود، بازی می‌کند.

این تئوری مفهوم مدل‌ها را برای همه تفسیرها به کار می‌برد. از آنجایی که هیچ کس نمی‌تواند مانند دیگری فکر کند و هیچ مفهومی را دقیقاً مانند هر شخص دیگر درک کند، هر مفهوم درک شده لزوماً مبتنی بر یک مدل ذهنی است.

جی رایت فورستر، دانشمند معتبر سیستم MIT، در کتاب ۱۹۷۱ خود با عنوان World Dynamics اظهار داشت که:

«انسان در همه زمان‌ها براساس مدل‌هایی که در دسترس است عمل می‌کند. تصاویر ذهنی او الگویی هستند برای زندگی‌اش، زیرا او این کار را براساس شیوه تفکر خود انجام می‌دهد.»

علاوه بر این، به دلیل اینکه الگوهای ذهنی در روند تفکر بسیار مهم هستند، اما اکثر افراد حتی از وجود خود نیز آگاه نیستند، زیرا تعصب ذاتی و رفتاری کورکورانه آنها را از داشتن مدل‌های ذهنی مفید دور می‌کند.

[su_box title=”همچنین بخوانید: ” style=”bubbles” box_color=”#a631a8″ radius=”20″]

[su_animate type=”shake” duration=”0.5″]تفکر قالبی یا کلیشه ای؛ چقدر با دام مخرب استریوتایپ آشنا هستید؟[/su_animate]

[/su_box]

چگونه یک مدل ذهنی مشترک می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری بهتر شود؟

می‌توان براساس نظم و انضباط، الگوهای ذهنی متفاوتی را پیدا کرد. این الگوها به بررسی مفهوم «سازمان یادگیری» می‌پردازد که توسط پنج رشته اصلی هدایت می‌شود:

• تسلط شخصی: به طور مداوم بهبود دید شخصی، صبر و جستجوی واقعیت را می‌طلبد.
• درک مدل‌های ذهنی: فرضیات یا کلیاتی که عمیقاً ما را راهنمایی می‌کنند.
• ایجاد یک دید مشترک: تمرین یافتن تصاویر مشترک از آینده که موجب تعهد و تصمیم‌گیری می‌شود.
• یادگیری تیمی: توسط ارتباطات بین اعضای یک تیم هدایت می‌شود تا در مورد مشکلات چاره‌اندیشی شود.
• تفکر سیستمی: این تفکر، چهار مورد بالا را با یکدیگر ادغام می‌کند.

کاربرد مدل‌های ذهنی

مدل ذهنی در هر رشته از زندگی نفوذ دارد و غالباً به صورت مقطعی انجام می‌شود. در زندگی واقعی، هیچ مشکلی، وظیفه یا مسئله‌ای هرگز محدود به یک مورد منفرد نیست و این جایی است که می‌توان از مدل‌های ذهنی رایج استفاده کرد تا در سناریوهای متمایز و پیچیده‌ای که در محل کار یا خانه به وجود می‌آیند استفاده شود.

بسیاری از رایج‌ترین کاربردهای مدل ذهنی، در تجارت و اقتصاد است. اکثر مردم، حتی اگر یک دوره آکادمیک در رشته اقتصاد را پشت سر نگذاشته باشند، حداقل به طور ابتدایی با مدل‌های ذهنی اقتصادی مانند نظریه بازی و عرضه و تقاضا آشنا هستند.

وقتی چیزی گران است، بیشتر افراد راحت استدلال می‌کنند که باید تقاضای زیاد و عرضه محدودی برای آن وجود داشته باشد. این یک مدل ذهنی بصری و به طور کلی مفید است که تمایل به پیش بینی قیمت‌ها را دارا است.

تأثیر مدل ذهنی در گسترش فکر

مدل‌های ذهنی همچنین روش‌هایی عالی برای تشویق گسترش فکر هستند. علم، خود پر از قضایا و فرضیاتی است که می‌تواند به عنوان مدل‌های ذهنی توصیف شود. قانون دوم ترمودینامیک چیست؟ راه مؤثر برای نگاه به جهان و الگویی‌های برای اداره جهان در آینده چیست؟

هنوز مهمترین مدل ذهنی مدلی است که آینده‌نگر تلقی شود. چه اتفاقی می‌افتاد اگر انیشتین علم فیزیک را تغییر نمی‌داد؟ اگر او این کار نمی‌کرد، درک ما از جهان امروز هیچ وقت تغییر نمی‌کرد و پرواز سفینه‌های فضایی ممکن بود هرگز اتفاق نیفتند.

مدل‌های ذهنی صرفاً ابزاری هستند که باید مورد استفاده قرار گیرند و همواره باید هدف هر صنعتگر – چه آهنگر و چه تاجر – یافتن بهترین ابزارها باشد و در صورت نیاز، ابزارهای جدیدی را برای انجام کار خلق کند.

از مدل‌های ذهنی استفاده کنید، اما فقط به اندیشه امروز خود متکی نباشید و سعی کنید آن را روز به روز تغییر دهید.

مدل ذهنی در تفکر سیستمی

ذهن انسان در شبیه‌سازی مدل‌های ذهنی که به واقعیت جسمی مربوط می‌شود، بسیار خوب عمل می‌کند. اما وقتی شروع به تفکر در مورد سیستم‌های انتزاعی (ذهنی) می‌کنیم، همه چیز سخت‌تر می‌شود.

بازار نمونه خوبی از یک سیستم انتزاعی است. در یک سیستم بازار، قیمت به عنوان سیگنال تقاضای کل، برای یک کالا عمل می‌کند. بازار در یک مکان خاص فیزیکی وجود ندارد.

بازار مفهومی انتزاعی است که در ذهن جمعی همه افرادی که در آن شرکت می‌کنند وجود دارد. حتی اگر بازارها از نظر جسمی وجود نداشته باشند، با این وجود تأثیر بسیار زیادی بر زندگی ما دارند.

هنگامی که بحران اقتصادی جهانی در اواخر سال ۲۰۰۸ رخ داد، خرده‌فروشان شروع به مبارزه اقتصادی کردند، زیرا خرید از سوی مصرف‌کنندگان به سرعت کاهش یافت. مردم نگران اقتصاد بودند و به جای هزینه کردن، شروع به پس انداز پول کردند.

این دقیقاً قبل از فصل خرید تعطیلات سال جدید اتفاق افتاد بنابراین، در تلاش برای افزایش تقاضا، خرده‌فروشان شروع به کاهش قیمت‌ها کردند.

این روند منجر به کاهش قیمت شد، زیرا مصرف‌کنندگان شاهد افت سریع قیمت‌ها بودند. نتیجه شبیه‌سازی مدل‌های ذهنی بازار از تصمیم‌گیری آنها مطلع شد: مشتریان به خود گفتند: «من باید صبر کنم تا این محصول را بخرم، زیرا قیمت در حال کاهش است.»

در حالی که قیمت‌ها به سمت پایین در حال نزول است، سود کاهش می یابد و مشاغل مجبور می‌شوند کارگران را اخراج کنند یا تمام مغازه‌های خود را ببندند. با افزایش بیکاری، درک مصرف‌کنندگان از ثبات اقتصاد کاهش می‌یابد، و آنها برای خرید کالاهای خود کمتر هزینه می‌کنند.

اقتصاددانان و سیاست‌گذاران از مدل‌های پیشرفته رایانه‌ای برای کمک به درک بازار استفاده می‌کنند. از طرف دیگر مصرف‌کنندگان هنگام تصمیم‌گیری در مورد خرید از مدل‌های ذهنی ساده استفاده می‌کنند.

مدل‌های پیشرفته‌تر، سیاست‌گذاران را از عواقب بلند‌مدت کاهش مصرف‌کنندگان در هزینه مطلع می‌کند، بنابراین با تلاش برای شروع کار با برنامه‌های محرک‌ساز، واکنش نشان می‌دهند.

در ایالات متحده آمریکا، تعدادی از این برنامه‌ها مانند اعتبار مالیات برای خانه اولی‌ها، کاهش مالیات حقوق و دستمزد تآمین اجتماعی در سال ۲۰۰۹ مشاهده شد.

[su_box title=”همچنین بخوانید: ” style=”bubbles” box_color=”#a631a8″ radius=”20″]

[su_animate type=”shake” duration=”0.5″]تفکر سیستمی در سازمان ؛ اهمیت، هدف و فواید رویکرد سیستمی[/su_animate]

[/su_box]

کلام آخر

مدل های ذهنی بر نحوه نگاه شما به جهان تأثیر می گذارد – چه در تجارت و چه در زندگی شخصی شما. حالا بدانید یک مدل ذهنی چیست ، به این فکر کنید که از کدام مدلهای ذهنی در زندگی روزمره خود استفاده می کنید. آیا آنها منجر به رشد یا آسیب می شوند؟

با تمرین عمدی ، می توانید از قدرت مدلهای ذهنی استفاده کنید تا به شما در برتری در حل مسئله و ارتباطات خود کمک کنید.

[su_box title=”در ذهن بهترین ها را بخوانید: ” style=”bubbles” box_color=”#a631a8″ radius=”20″]

[su_animate type=”shake” duration=”0.5″]

[/su_animate]

[/su_box]